هزینه اعدام قاتل و تفاضل دیه آن

هزینه اعدام قاتل و تفاضل دیه آن، عبارت است از مابالتفاوت مبلغ دیه که اولیای دم باید بپردازند تا قاتل، قصاص شود. زمانی که قاتل، مذکر و مقتول، مونث است، زمانی که قاتل، متعدد و مقتول، یک نفر است و مجازات قاتل، قصاص است، زمانی که برخی اولیای دم، خواهان قصاص و برخی، خواهان دیه یا رضایت باشند، از موارد پرداخت تفاضل دیه هستند. مابه التفاوت مبلغ دیه، بعد از محاسبه تفاضل آن، به قاتل و خانواده او داده می شود.

در تمامی جوامع، گرفتن جان دیگری، امری ناپسند بوده و جرم انگاری شده است. جان هر انسان، موهبتی الهی محسوب می گردد و در قوانین اکثر کشورها، گرفتن جان دیگری، دارای شدیدترین مجازات است. البته، اشد مجازات، در صورتی است که جرم قتل، به صورت عمدی محقق شود. یعنی کسی، به عمد و با آگاهی، اقدام به کشتن شخص یا اشخاص دیگر نماید.

در قانون مجازات اسلامی ایران،قصاص، مجازات فردی است که مرتکب قتل عمد شده است. در صورتی که فردی، مرتکب قتل عمدی بشود، صاحبان حق قصاص می توانند، قصاص مرتکب یا قاتل را از مراجع قضایی بخواهند. اما در مواردی، برای اجرای قصاص، اولیای دم باید مبلغی، تحت عنوان تفاضل دیه را به قاتل بپردازند، در غیر این صورت، قصاص اجرا نمی شود.

از این رو، در این مقاله قصد داریم،  توضیح دهیم که هزینه اعدام قاتل یا تفاضل دیه چیست؟؛ سپس، موارد پرداخت تفاضل دیه را بررسی کرده و نحوه محاسبه مابالتفاوت مبلغ دیه را بیان نماییم. چنانچه، پیرامون موضوع هزینه اعدام قاتل و نحوه محاسبه مابالتفاوت مبلغ دیه، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

هزینه اعدام قاتل چیست ؟

در پاسخ به این پرسش که هزینه اعدام قاتل چیست، باید گفت: علی الاصول، عبارت قانونی، تحت عنوان هزینه اعدام قاتل وجود ندارد، بلکه در قانون مجازات اسلامی، از عبارت فاضل دیه یا تفاضل دیه، استفاده شده است. موارد پرداخت تفاضل دیه یا مابالتفات مبلغ دیه، در قانون، استثنا است و علی الاصول، قصاص نفس، حق اولیای دم مقتول است و نیاز به پرداخت وجه یا دیه ای نیست.

اما زمانی که فردی، مرتکب قتل عمد شود و دیه فرد مقتول، کمتر از قاتل یا قاتلین باشد، خانواده مقتول یا اولیا دم، می توانند قصاص مرتکب را از مقام قضایی بخواهند، ولی باید مقداری وجه، تحت عنوان فاضل دیه یا مابالتفاوت مبلغ دیه را به قاتل بپردازند تا امکان قصاص او فراهم گردد. به این مبلغ، در اصطلاح عرفی، هزینه اعدام قاتل، گفته می شود.

موارد پرداخت تفاضل دیه

مجازات قتل عمد، جز در موارد سقوط قصاص، نظیر رضایت اولیای دم و سایر موارد، بر طبق قانون مجازات اسلامی، قصاص است. اما، همانگونه که در قسمت قبل توضیح دادیم، گاهی اولیای دم، زمانی که می خواهند قاتل را قصاص کنند، مجبور به پرداخت هزینه اعدام قاتل یا همان تفاضل دیه می شوند. پرداخت مابالتفاوت مبلغ دیه مقتول با قاتل یا همان تفاضل دیه، صرفا در موارد خاصی که در قانون مجازات اسلامی بیان شده است، ضروری است. بر اساس قانون مجازات اسلامی، موارد پرداخت تفاضل دیه، عبارتند از:

اولین مورد از موارد پرداخت تفاضل دیه، زمانی است که قاتل، مرد و مقتول، زن است. بر طبق ماده 550 قانون مجازات اسلامی: "دیه قتل زن، نصف دیه مرد است." به عبارت دیگر، دیه زن، نصف مرد می باشد. بر همین اساس، می توان گفت: زمانی که مردی، زنی را به قتل برساند، ولی یا اولیای دم، باید مابالتفاوت مبلغ دیه یا همان تفاضل دیه را به عنوان هزینه اعدام قاتل، بپردازند تا قاتل مرد، قصاص گردد.

مصداق دوم از موارد پرداخت تفاضل دیه یا هزینه اعدام قاتل که اولیای دم باید بپردازند، زمانی است که دو نفر، اقدام به قتل یک نفر کنند، میزان تقصیر، یکسان بوده و مجازات قاتلین، قصاص باشد. در این مورد نیز مابالتفاوت مبلغ دیه، باید پرداخت شود تا قاتل، اعدام گردد.

مورد سوم از موارد پرداخت تفاضل دیه، زمانی است که برخی اولیای دم یا صاحبان حق قصاص، خواهان دیه هستند و یا از قصاص گذشت کرده اند و بعضی از اولیای دم، خواهان قصاص می باشند. در این مورد نیز، افراد خواهان قصاص قاتل، باید ابتدا، سهم دیه دیگران را به خود آن ها یا به مرتکب، بپردازند تا قاتل، اعدام شود.

نحوه محاسبه تفاضل دیه

در قسمت های قبل، در خصوص مفهوم هزینه اعدام قاتل یا تفاضل دیه توضیح دادیم و موارد پرداخت تفاضل دیه یا همان مابالتفاوت مبلغ دیه را گفتیم. در این قسمت قصد داریم، نحوه محاسبه تفاضل دیه و مابالتفاوت مبلغ دیه را توضیح دهیم. نحوه محاسبه تفاضل دیه، بسته به اینکه کدام یک از موارد پرداخت تفاضل دیه وجود دارد، به شرح زیر می باشد:

نحوه محاسبه مابالتفاوت مبلغ دیه، زمانی که جنسیت قاتل، مذکر و جنسیت مقتول، مونث باشد، بر اساس ماده 382 قانون مجازات اسلامی، بدین صورت است که ولی دم، باید پیش از قصاص، نصف دیه کامل را به مرتکب بپردازد. البته، چنانچه قاتل، غیر مسلمان باشد، پرداخت هزینه اعدام قاتل یا تفاضل دیه، وجود نخواهد داشت.

نحوه محاسبه تفاضل دیه، در صورت واحد بودن مقتول و تعدد قاتلین، به موجب ماده 373 قانون مجازات اسلامی، بدین صورت خواهد بود که چنانچه ولی دم بخواهد، صرفا یکی از قاتلین را قصاص کند، مابقی قاتلین باید، سهم خود از دیه را به قصاص شونده بپردازد، اما، چنانچه بخواهد، همه قاتلین یا بیش از یک نفر از آن ها را قصاص کند، باید، دیه مازاد را، پیش از قصاص، به مرتکبین، بپردازد.

در مواردی که برخی اولیا دم، خواهان قصاص و برخی دیگر، خواهان بخشش یا دریافت دیه باشند، نحوه محاسبه مابالتفاوت مبلغ دیه یا تفاضل آن، به موجب ماده 423 قانون مجازات اسلامی به این نحو می باشد که؛ "کسی که خواهان قصاص است، باید نخست سهم دیه دیگران را، در صورت گذشت آنان، به مرتکب و در صورت درخواست دیه، به خود آنان بپردازد. »

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص هزینه اعدام قاتل و تفاضل دیه آن در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون هزینه اعدام قاتل و تفاضل دیه آن پاسخ دهند.