ابراء یا برائت ذمه و شرایط آن

ذمه، به معنای عهده است و در واقع، ظرفی است که مفاهیمی مانند تعهد، ضمانت یا کفالت، به تبع آن، موجودیت می یابند. معنی برائت ذمه یعنی، رها و خلاص کردن دیگری، از دین یا تعهد، به موجب صرف نظر کردن دائن، از حق خود، با اختیار، به نحوی که دیگر، امکان رجوع به مدیون یا متعهد را نخواهد داشت. شرایط ابراء نیز وجود مواردی در ابراء کننده، از جمله، قصد، رضا، عقل و بلوغ می باشد.

در حقوق، وقتی کسی تعهدی را قبول می کند، موظف به انجام آن چیزی خواهد بود که به آن، متعهد شده و در غیر این صورت، قانون راه هایی را برای اجبار او به انجام تعهد در نظر گرفته است. با این وجود، در قانون، اسبابی تحت عنوان اسباب سقوط تعهد نیز مطرح شده است.

این اسباب، بیان کننده شرایطی هستند که انجام یک تعهد یا پرداخت دین تعهد شده، به واسطه آن ها، ساقط شده و دیگر، مسئولیتی متوجه متعهد نیست. یکی از اسباب سقوط تعهد، ابراء ذمه متعهد است که تنها، در صورتی که مطابق مراحل و شرایط آن، صورت گیرد، بری الذمه شدن را در پی خواهد داشت. لذا باید، با این مفهوم و قواعد آن، آشنا بود.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم، به این پرسش ها پاسخ دهیم که ذمه چیست و معنی برائت ذمه یعنی چه؟، سپس، شرایط بری الذمه کردن یا ابراء را از منظر قانون مدنی ایران، توضیح داده و بگوییم که ابراء کننده، باید، از چه ویژگی ها و شرایطی، برخوردار باشد. 

ذمه چیست؟

قبل از توضیح در خصوص این پرسش ها که ابراء ذمه چیست و معنی برائت ذمه یعنی چه؟ ابتدا باید، کمی، درباره مفهوم ذمه، در قانون مدنی و فقه، توضیح داده و پس از آن، بگوییم، معنی برائت ذمه یعنی چه و شرایط ابراء ذمه چیست. ذمه، در فرهنگ لغت، مساوی با مفاهیم کفالت، ضمانت، عهد و پیمان، در نظر گرفته شده است.

در فقه امامیه نیز، ذمه را برابر با عهده و تعهد، در نظر گرفته اند؛ بدین معنا که ذمه یا عهده، همانند ظرفی در نظر گرفته می شود که تعهد، ضمان، دین و مواردی از این دست، در آن، جای می گیرند. در واقع، برای تحقق و وجود مفاهیمی مانند تعهد، ضمان یا دین، باید، ذمه ای وجود داشته باشد که عهده دار آن ها گردد.

در حقوق، مقصود از ذمه یا اشتغال ذمه که عمدتا، در مواردی نظیر زمانی که شخصی، به دیگری، دینی دارد، مطرح می گردد، این معنا می باشد که شخصی، به موجب عقدی نظیر عقد قرض، دینی را نسبت به دیگری، داشته باشد و تعهد کند که آن دین را، در موعد مقرر در قرارداد فی مابین، خواهد پرداخت.

ابراء یا برائت ذمه یعنی چه

مقصود از اشتغال ذمه، یعنی شخص، نسبت به دیگری، دین یا تعهدی داشته و موظف به پرداخت آن و ایفای تعهد خود می باشد. نقطه مقابل اشتغال ذمه، برائت ذمه، قرار دارد، فلذا، در این بخش از مقاله، قصد داریم، بگوییم، معنی برائت ذمه یعنی چه؟ برای این منظور، ابتدا، باید، بگوییم، معنی ابراء چیست.

ابراء، از ریشه کلمه " برء " است و به معنای رها کردن و خلاص کردن می باشد؛ ابراء در اصطلاح حقوقی، در ماده 289 قانون مدنی تعریف شده است، این ماده، در تعریف ابراء، مقرر می دارد: " ابراء، عبارت از این است که دائن، از حق خود، به اختیار، صرف نظر نماید. " بر اساس این ماده، ابراء یعنی، ساقط کردن دین از عهده دیگری، با رضایت و اختیار داین(طلبکار).

شرایط ابراء چیست

پس از صحبت در خصوص معنی بری الذمه کردن و مفهوم ذمه، در این بخش از مقاله، قصد داریم، در این باره که شرایط ابراء چیست، صحبت کنیم و بگوییم که ابراء کننده و موضوع ابرا، باید، دارای چه شرایطی باشند تا بری الذمه شدن، به واسطه ابراء، اتفاق افتد.

برای اینکه صاحب حق بتواند، ذمه مدیون را بری کند، باید، در انجام این کار، قصد و رضایت داشته و تحت اجبار و اکراه، اقدام به برائت ذمه مدیون یا متعهد، نکند. علاوه بر این، باید از نظر قانونی برای این کار اهلیت داشته؛ یعنی، عاقل، بالغ و رشید بوده و قانونا، اختیار انجام این امر را داشته باشد.

​از دیگر شرایط ابراء، می توان به معین بودن موضوع ابراء و مشروعیت هدف و جهت ابراء اشاره کرد، لازم به تذکر است که موجود بودن موضوع ابراء لازم نیست؛ به این ترتیب که صرف فراهم شدن سبب دین، کافی بوده و لازم نیست که دین، حتما، موجود شده باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد ابراء یا برائت ذمه و شرایط آن در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون ابراء یا برائت ذمه و شرایط آن پاسخ دهند.