تمکین چیست و عدم تمکین به چه معناست

به محض انعقاد عقد نکاح، زوجین وظایفی را در قبال یک دیگر به گردن می گیرند که به آن تمکین می گویند و این وظایف هم بر عهده زن و هم بر عهده مرد است. در پاسخ به این که عدم تمکین زن و مرد شامل چیست؛ باید گفت که عدم تمکین منتج به آثار و پیامد هایی می شود؛ من جمله این که زن از نفقه محروم می شود و در صورت نشوز مرد، زن می تواند با احراز شرایط عسر و حرج، حکم طلاق بگیرد.

همین که زن و مرد به عقد یکدیگر درآمدند، شرع و قانون آنان را مکلف می کند که مجموعه ای از وظایف مقرر را در قبال یکدیگر انجام دهند. درست است که انجام این وظایف بیش از همه چیز به تفاهم میان دو طرف و میزان علاقه آنان به زندگی بر می گردد؛ اما گاهی نیاز است که قانون نیز انجام این وظیفه را مورد حمایت و نظارت خود قرار بدهد و برای عدم انجام آن ضمانت اجراهایی را تعیین کند.

قانون مدنی، از اصطلاح تمکین برای وظایف مشترک زوجین استفاده نموده است و آن را به انواعی تقسیم نموده که هر کدام از آن ها مصادیقی دارند و در صورتی که هر کدام از زوجین، وظیفه خود را به درستی ایفا نکنند، برای دیگری حقی به وجود خواهد آمد که با استناد به آن، می تواند به صورت قانونی این حق، را مطالبه کنند.

از این رو؛ در این مقاله، به این پرسش ها پاسخ می دهیم که اولا تمکین چیست و معنی عدم تمکین به چه معنا است و چه آثار و پیامد هایی را به دنبال دارد و سپس به این نکته که حق تمکین چیست و در چه شرایطی ایجاد می شود؛ خواهیم پرداخت و معنای عدم تمکین زن و عدم تمکین مرد را بررسی خواهیم کرد و سپس به مصادیق عدم تمکین و این که عدم تمکین زن و مرد شامل چیست، اشاره خواهیم نمود. در انتها به دو پرسش حکم تمکین و تمکین زن چیست نیز پاسخ خواهیم داد. در صورت تمایل به آشنایی با تمکین و اینکه منظور از تمکین و عدم تمکین چیست با ما همراه باشید.

تمکین چیست

در پاسخ به این که تمکین چیست و منظور از تمکین و عدم تمکین چیست؛ باید گفت که معنی تمکین زن در لغت به معنای الزام می باشد. در واقع، زمانی که صیغه عقد میان زن و مردی جاری شد، هریک از آن ها موظفند یک سری از تکالیف قانونی و شرعی را در روابط خود رعایت نمایند. یکی از این وظایف، تمکین می باشد. ماده 1102 قانون مدنی در تعریف تمکین بیان می دارد: "همین که نکاح به طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می شود."

به لحاظ عرفی، غالبا واژه تمکین را برای زنان استفاده می کنند. یعنی زن موظف است در مقابل شوهر خودش به یک سری از وظایف پایبند باشد و حقوق شوهر خود را رعایت کند، اما محدود کردن تمکین در رابطه با زنان صحیح نیست؛ چرا که مردان نیز در رابطه با همسر خود وظایفی دارند و موظف به رعایت آن در حق همسر خود هستند. یعنی علاوه بر این که زن باید از مرد تمکین نماید، شوهر نیز موظف به انجام وظایف زناشویی می باشد.

مطابق قانون، تمکین را می توان شامل دو نوع تمکین اعم از تمکین عام و خاص دانست. تمکین عام به این معناست که زن در امور خانوادگی موظف به اطاعت از همسر خود است و تمکین خاص به معنای اطاعت از همسر در روابط زناشویی می باشد. وظیفه تمکین اعم از تمکین خاص و تمکین عام، بر عهده طرفین است و در صورتی که این تکلیف را به خوبی ادا نکنند، آثاری برای آن ها به بار خواهد داشت. 

آثار عدم تمکین خاص و عام یکسان است و زن در صورتی که بدون داشتن عذر موجه از تکلیف تمکین سر باز زند، از نفقه محروم خواهد شد. همچنین در صورتی که شرایط نشوز مرد محرز باشد، زوجه می تواند به دلیل عسر و حرج درخواست طلاق بدهد.

هم چنین، زن تنها در صورتی موظف به تمکین از شوهر است که این تمکین ضرری برای وی نداشته باشد؛ به این معنا که در قانون شرایطی وجود دارد که زن می تواند بدون این که پیامدی برای او داشته باشد، از شوهرش تمکین نکند که از جمله این شرایط می توان به شرایطی اشاره کرد که تمکین از مرد برای او ضرر مالی، جانی یا حیثیتی نداشته باشد و در مواردی هم می تواند در صورتی که مرد مهریه اش را پرداخت نکرده باشد، تا زمان پرداخت مهریه از حق حبس خود استفاده نموده و تمکین نکند.

عدم تمکین به چه معناست

پیش از این به بررسی موضوع پرداختیم که تمکین یعنی چه اما در پاسخ به این پرسش که عدم تمکین به چه معناست، می بایست بیان نمود که زن و مرد موظف هستند تکالیف خود را در برابر یکدیگر انجام دهند و با یکدیگر حسن معاشرت داشته باشند. در غیر این صورت، عدم تمکین هر یک از زوجین، مصداق نشوز تلقی شده و منجر به پیامدهایی برای آنان می شود. در واقع، نشوز را می توان به معنای عدم تمکین یا عدم ایفای هر یک از وظایف و تکالیف میان زوجین دانست.

آثار عدم تمکین، عبارتند از محروم شدن زن از نفقه، طلاق در صورت عدم تمکین زن و گرفتن اجازه ازدواج مجدد برای مرد از دادگاه. به علاوه در صورتی که مرد وظایف زناشویی خود را انجام ندهد، زن می تواند در صورتی که ادامه زندگی برای او بسیار دشوار باشد یا شرایط عسر و حرج برای او وجود داشته باشد، حکم طلاق بگیرد.

البته آثار و نتایج مذکور، صرفا در صورت طی مراحل قانونی و اثبات آن به دادگاه به وجود می آیند و کسی که مدعی عدم تمکین است، باید آن را اثبات کند. برای این کار لازم است که مرد، ابتدا به دادگاه خانواده، دادخواست الزام به تمکین زوجه را تقدیم کند و در صورتی که دادگاه عدم تمکین را احراز کرد، مرد می تواند از حق تمکین خود استفاده نموده و نفقه زوجه را نپردازد.

معنی حق تمکین چیست

تمکین تکلیفی است که زوجین در روابط زناشویی در مقابل یکدیگر دارند و در مقابل این تکلیف مانند تکالیف دیگر، حق تمکین وجود دارد. در پاسخ به پرسش هایی از قبیل معنی تمکین چیست؟ تمکین چیست و شامل چه مواردی میشود​؟ تمکین یعنی چه و معنی حق تمکین چیست، می بایست بیان نمود که در صورتی که هرکدام از طرفین، تکالیف خود را به درستی ایفا نکنند، برای طرف دیگر حق تمکین بوجود می آید که با استناد به آن می تواند اقداماتی را در مقابل دیگری انجام دهد و از ضمانت اجراهای قانونی بهره مند شود. 

 در صورتی که زن بدون داشتن عذر مشروع، از تکلیف تمکین خود سر باز زند، برای مرد حق تمکین به وجود می آید و او این حق را دارد که از ضمانت اجراهای قانونی که برای عدم تمکین زن پیش بینی شده است، استفاده کند. با استناد به حقی که در نتیجه عدم تمکین زن ایجاد شده است، مرد می تواند زن را الزام به تمکین کند و در صورتی که زن همچنان از تمکین سرپیچی کند، مرد می تواند نفقه او را نپردازد، یا از دادگاه اجازه ازدواج مجدد دریافت کند و یا با پرداخت مهریه او درخواست طلاق کند.

مرد هم مانند زن در زندگی مشترکشان تکالیفی دارد و طبیعتا در صورتی که این تکالیف را انجام ندهد، حقوقی برای زن ایجاد می شود با این حال این حقوق، حق تمکین نامیده نمی شود. در صورتی که مرد وظایف زناشویی خود را به درستی ایفا نکند، و یا در ارتباط با همسرش حسن معاشرت نداشته باشد؛ به گونه ای که شرایط عسر و حرج به وجود بیاید و ادامه زندگی مشترک برای زوجه دشوار باشد، زن می تواند از دادگاه درخواست طلاق کند. همچنین در صورتی که مرد نفقه نپردازد، زن می تواند مرد را مورد تعقیب کیفری قرار دهد. این نکته را به خاطر داشته باشید که زن در هر صورت مستحق مهریه و اجرت المثل است، ولو اینکه ناشزه باشد.

عدم تمکین زن به چه معنا است

بیان شد که تمکین، جزو وظایف زناشویی است و در صورتی که عقد نکاح زوجین به درستی منعقد شود، بر دوش طرفین قرار خواهد گرفت و عمل نکردن به این وظایف، آثار و نتایجی را به بار خواهد آورد. در خصوص، عدم تمکین زن به چه معنا است، و در پاسخ به عدم تمکین زن چیست؟ یا تمکین در طلاق چیست؟ باید گفت که عدم تمکین یا نشوز زن، به معنی عمل نکردن به این وظایف زناشویی است که در این صورت زن، زن ناشزه نامیده می شود. نشوز فقط مختص به زوجه نیست و زوج هم در صورتی که وظایف خود را به خوبی ایفا نکند، ناشز می شود. 

 نتیجه عدم تمکین زن، عدم برخورداری او از نفقه است و تا زمانی که زن از شوهرش تمکین نکند، مرد می تواند از پرداخت نفقه به او سر باز زند. مرد هم در صورت عدم تمکین زن، می تواند با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی، دادخواست الزام به تمکین تنظیم کند و پس از مراجعه به دادگاه، در صورتی که عدم تمکین احراز شود، مرد می تواند علاوه بر پرهیز از پرداخت نفقه به زن، از دادگاه اجازه ازدواج مجدد بگیرد و یا می تواند با پرداخت مهریه به زن، درخواست طلاق نماید. 

شرایطی هم وجود دارد که زن می تواند به صورت مشروع از تمکین کردن سرباز زند. در صورت وجود این شرایط، او دیگر ناشزه نخواهد بود و نفقه به آن تعلق خواهد گرفت. از جمله این شرایط می توان به این اشاره کرد که پزشک برقراری رابطه را برای زن منع کرده باشد، یا مرد بیماری مقاربتی داشته باشد، خروج از منزل برای او ضرورت داشته باشد و ماندن در منزل شوهر موجب ضرر مالی یا جانی به او بشود.

عدم تمکین مرد به چه معنا است

به محض انعقاد عقد، زن و مرد وظایفی را در قبال هم باید انجام بدهند و در صورتی که از انجام هرکدام از این وظایف سر باز زنند، این ترک فعل آن ها آثار حقوقی به بار خواهد داشت. در پاسخ به این پرسش که عدم تمکین مرد به چه معنا است، باید گفت که مرد باید در قبال همسر خود وظایفش را به خوبی انجام دهد و این وظایف شامل وظایف زناشویی و وظیفه حسن معاشرت با همسر خود است. در صورتی که مرد این وظایف گفته شده را انجام ندهد، به او در اصطلاح ناشز می گویند. 

در صورتی که زن تمکین کند، اما مرد نفقه او را نپردازد، زن می تواند از او شکایت کیفری کند و دادگاه هم مرد را به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم کند. ماده 53 قانون حمایت از خانواده در همین مورد بیان می دارد: "هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب ‌النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌ شود."

در صورتی که این عدم حسن معاشرت با زن به گونه ای باشد که موجب سختی زن شود و دیگر ادامه زندگی برای او ممکن نباشد،زوجه می تواند به استناد همین امر، از دادگاه حکم طلاق عسر و حرج بگیرد که جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، مطالعه مقاله زیر توصیه می شود.

تمکین شامل چه مواردی می شود؟

تمکین دو نوع دارد: تمکین خاص و تمکین عام. تمکین خاص یعنی برقراری رابطه زناشویی و تمکین عام به معنی اطاعت و یا به طور کلی حسن معاشرت است. در مقابل تمکین، نشوز به معنی عدم تمکین، قرار دارد. در خصوص این که تمکین شامل چه مواردی می شود؟ می توان بیان داشت که مصادیق انواع تمکین اعم از تمکین خاص و عام از قرار زیر است:

1در صورتی که زن بدون داشتن عذر شرعی از نزدیکی با مرد خودداری کند.

2زن از دستورات مرد که مبنی بر ریاست خانواده است، سر پیچی کند.

3در تربیت فرزندان با شوهر همکاری نداشته باشد.

4منزلی که مرد برای او تهیه کرده است را ترک کند.

5زن، به مشاغلی که مخالف منافع مصالح خانواده باشد مشغول به کار شود.

با این حال در مصادیقی که ذکر شد، مواردی وجود دارد که زن می تواند وظایفش را ترک کند، بدون اینکه زن ناشزه محسوب شود، من جمله این که اطاعت از شوهرش موجب خطر جانی، مالی و حیثیتی برای او باشد. برای اطلاع از این موارد، پیشنهاد می شود مقاله زیر را در رابطه با مواردی که زن مجاز به عدم تمکین است، مطالعه گردد.

حکم تمکین چیست

پیش از این به ارائه توضیحاتی در خصوص تمکین، عدم تمکین و معنای آن پرداخته شده و به پرسش تمکین و عدم تمکین چیست پاسخ داده شده است. در این بخش قصد داریم به پاسخ به این پرسش بپردازیم که حکم تمکین چیست؟ همانطور که پیش از این بیان شد تمکین عبارت است از تمکین عام و تمکین خاص.

بنابراین تمکین تمام مصادیق تمکین عام و خاص را در بر می گیرد. تمکین خاص ناظر بر روابط زناشویی میان زوجین می باشد، بنابراین تمام موارد مربوط به روابط جنسی در حدود متعارف را در بر می گیرد. تمکین عام ناظر بر ریاست مرد بر خانواده است، زن باید از خواسته های متعارف و شرعی مرد تبعیت کند، از جمله مهمترین مصادیق تمکین عام عبارت است از زندگی در منزلی که مرد تهیه کرد است، رعایت احترام مرد و محترم شمردن او و... . چنانچه زوجه از شوهر خود تمکین نکند مرد می تواند الزام زن به تمکین را از دادگاه خانواده درخواست کند. 

در پاسخ به پرسش حکم تمکین چیست؟ باید بگوییم رای دادگاه خانواده مبنی بر الزام زوجه به تمکین همان حکم تمکین است که پس از ابلاغ به زوجه ظرف ده روز باید نسبت به اجرای رای اقدام شود، در غیر این صورت زن ناشزه محسوب و نفقه از او ساقط می شود.

تمکین زن چیست

پس از ارائه توضیحاتی در خصوص عدم تمکین زن و موارد آن در این بخش به این پرسش پاسخ خواهیم داد که تمکین زن چیست؟ وفق ماده 1102 قانون مدنی: «همین‌ که نکاح به طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می‌ شود.»

تمکین زن از شوهر به معنای اطاعت از خواسته های مشروع و قانونی شوهر می باشد. تمکین زن عبارت است از تمکین عام و خاص. تمکین وظیفه شرعی و قانونی زوجه در قبال زوج می باشد؛ چنانچه زوجه از همسر خود تمکین نکند اصلی ترین پیامد آن اسقاط نفقه می باشد. این موضوع در خصوص زوجه ای که با دلیل قانونی از تمکین خودداری می کند مطرح نمی باشد. وفق تبصره ماده 53 قانون حمایت از خانواده: «امتناع از پرداخت نفقه زوجه ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی مشمول مقررات این ماده است.» بنابراین در حالت مذکور زوجه مستحق نفقه نیز خواهد بود.

همانطور که مطرح شد چنانچه زوجه بدون دلیل موجه قانونی از تمکین خودداری نماید زوج می تواند الزام به تمکین زن را از دادگاه درخواست نماید. قاضی دادگاه با طرح پرسش هایی از زوجین در رابطه با موضوع دعوا تلاش به صدور رای عادلانه می نماید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در تمکین و عدم تمکین در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تمکین و عدم تمکین​ پاسخ دهند .