طبق قانون مدنی، ولایت قهری بر فرزندان صرفا مخصوص پدر و جد پدری است، اما در صورت فوت یا عدم توانایی پدر، مسئولیت های وی به مادر منتقل می‌ شود. در برخی شرایط مادر می‌ تواند به عنوان سرپرست، امور مربوط به فرزند خود را مدیریت کند. همچنین، مادر در صورت فقدان پدر یا در صورتی که پدر توانایی اداره امور فرزند را نداشته باشد، می‌ تواند تصمیمات مهمی مانند مسائل بهداشتی، آموزشی، و مالی فرزند را اتخاذ کند.

 

ضرورت مطالعه و توجه به این موضوع، به دلیل تاثیرات عمده‌ ای که بر سرنوشت کودکان و خانواده‌ ها دارد، بسیار مهم است. این موضوع به ویژه در شرایطی که پدران به دلایل مختلف قادر به انجام مسئولیت‌ های خود نیستند، اهمیت بیشتری پیدا می ‌کند. همچنین، با توجه به تحولات اجتماعی و حقوقی، شناخت دقیق از قوانین و مقررات موجود در این زمینه می‌ تواند به خانواده‌ ها کمک کند تا در مواقع بحران یا ناتوانی یکی از والدین، حقوق کودک به درستی رعایت شود. این موضوع به ویژه در زمینه حمایت از حقوق زنان و ارتقا جایگاه مادران در نظام حقوقی کشور اهمیت دارد.

 

از این رو در مقاله پیش رو ضمن پاسخ به این پرسش که آیا مادر می تواند ولی باشد به بیان مطالبی در خصوص ولایت مادر بر فرزند در حقوق ایران پرداخته شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص ولایت مادر مطالعه  مقاله پیش رو توصیه می گردد.

آیا مادر می تواند ولی باشد

در پاسخ به این پرسش که آیا مادر می تواند ولی باشد باید گفت، ولایت در لغت به معنای حکومت و تسلط بر امور است و واژه "قهری" به معنای جبری یا اضطراری می‌ باشد. در اصطلاح حقوقی، ولایت به معنای اختیارات قانونی است که به شخصی صالح و واجد شرایط داده می‌شود، تا امور فرد محجور (کسی که به دلایل مختلف قادر به اداره امور خود نیست) را مدیریت کند. این اختیار ممکن است به صورت مستقیم از طرف قانون یا وصایت یا از طریق حکم دادگاه برقرار گردد.

 

ولایت قهری به معنای سلطه قانونی است که پدر یا جد پدری به حکم قانون بر امور فرد محجور (مانند کودک یا مجنون) دارند. این ولایت شامل حق و تکلیفی است که به پدر یا جد پدری برای اداره اموال و حقوق مالی و مراقبت از فرد محجور داده می‌ شود. مهم ترین وظیفه ولی قهری، نمایندگی از فرد محجور در امور مختلف است. این ولایت به دلیل الزام قانونی، نیازی به حکم دادگاه یا موافقت شخص ندارد و به‌طور مستقیم از طرف قانون تعیین می‌شود. این ولایت غیرقابل انتقال است بنابراین چیزی تحت عنوان ولایت قهری مادر وجود ندارد.

 

این ولایت از آن جهت قهری نامیده می‌ شود که قانون‌ گذار به‌طور مستقیم و بدون نیاز به درخواست یا حکم خاص از مراجع قضائی، پدر و جد پدری را موظف به سرپرستی و مدیریت امور فرد محجور می‌ کند. این نظام به‌ منظور حفاظت از حقوق و منافع فرد محجور و تامین رفاه او در نظر گرفته شده است.

حتما بخوانید: ولایت قهری پدر و جد پدری

ولایت مادر بر فرزند در حقوق ایران

 ولایت قهری به‌طور خاص به پدر و جد پدری اختصاص دارد. طبق ماده 1180 قانون مدنی، "طفل صغیر تحت ولایت قهری پدر و جد پدری خود می‌ باشد و همچنین است طفل غیر رشید یا مجنون در صورتی که عدم رشد یا‌ جنون او متصل به صغر باشد." این ماده به‌صراحت بیان می ‌کند که تنها پدر و جد پدری به حکم قانون، ولایت قهری بر فرزند دارند و مسئولیت سرپرستی و اداره امور فرد محجور (کودک) بر عهده آن‌ ها است. بنابراین، در نظام حقوقی ایران، مادر هیچ‌گاه ولایت قهری بر فرزند خود ندارد، بلکه این مسئولیت به‌ طور مستقیم به پدر و در صورت نبود او، به جد پدری منتقل می‌ شود. بنابراین ولایت مادر بر فرزند در حقوق ایران به طور کلی منتفی است.

 

با این حال، حضانت کودک، که به معنی نگهداری و مراقبت از او است، تحت شرایطی به مادر تعلق دارد، به‌ ویژه در سال‌ های اولیه زندگی کودک. طبق ماده 1169 قانون مدنی، "حضانت طفل تا هفت سالگی با مادر است، مگر در صورت وجود مصلحتی که دادگاه تصمیم‌ گیری کند." این ماده بیانگر این است که مادر می ‌تواند حضانت کودک را تا سن ۷ سالگی بر عهده بگیرد، اما این به معنای ولایت قهری نیست و تنها مربوط به مراقبت و نگهداری است.

 

بنابراین، در حالی که مادر می ‌تواند مسئولیت حضانت کودک را بر عهده داشته باشد، تنها پدر و جد پدری به‌عنوان ولی قهری، وظیفه اداره امور قانونی و مالی کودک را دارند. این تفاوت مهم در حقوق ایران موجب می ‌شود که در مواردی که نیاز به تصمیم‌ گیری‌های قانونی و رسمی برای فرزند باشد، تنها پدر یا جد پدری بتوانند به‌ عنوان ولی قهری عمل کنند.

در ادامه بخوانید: حضانت تا پایان هفت سالگی

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد ولایت قهری مادر چیست در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون ولایت قهری مادر چیست پاسخ دهند.

 

 

 

سوالات متداول

1- آیا مادر می تواند ولی باشد؟

2- ولایت مادر بر فرزند در حقوق ایران به چه صورت است؟

3- آیا پدر و جد پدری می توانند ولایت خود را انتقال بدهند؟

---

نظرات کاربران