قرار چیست و انواع آن

چنانچه رای دادگاه، راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن، به طور جزیی یا کلی باشد ، حکم و در غیر این صورت، قرار نامیده می شود قرار اعدادی ( مقدماتی)، شبه قاطع و قاطع از انواع قرار می باشند. از تفاوت های قرار و حکم می توان به این نکته اشاره کرد که حکم، فقط توسط قاضی صادر می شود، اما قرار می تواند از جانب مقامات دادسرا ( بازپرس، دادیار) نیز صادر گردد. 

تصمیماتی که دادگاه در پی رسیدگی به یک اختلاف اتخاذ می کند، انواع مختلفی دارد. مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، آراء صادر شده از دادگاه ها را می توان به دو دسته کلی احکام و قرارها تقسیم بندی نمود که با یکدیگر متفاوت اند و بالطبع آثار متفاوتی نیز دارند. حکم راجع به ماهیت دعوا است اما قرار لزوما راجع به ماهیت نبوده و می تواند مر بوط به مسائل شکلی باشد.

اما قرارهای صادر شده از دادگاه، خود به انواع گوناگونی قابل تقسیم هستند که در قانون آیین دادرسی مدنی مشخص شده اند و همین قانون، مبنای شناخت انواع قرارها می باشد. هر قرار، احکام و شرایط مخصوص به خود را دارد که لازم است، انواع قرار بررسی گردد برخی از آنها قاطع دعوا برخی قاطع دعوا نیستند.

با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله، قصد داریم، به این سوال، پاسخ دهیم که قرار چیست؟ سپس در ادامه، انواع آن را بررسی کرده و در نهایت تفاوت آن را با حکم بیان کنیم. اگر در خصوص قرار و انواع آن سوالاتی دارید، در این مقاله، همراه ما باشید.

قرار چیست

در قانون، تعریفی از واژه " قرار " ارائه نشده است. بلکه قانون گذار در ماده 299 قانون آیین دادرسی مدنی، در تعریف حکم گفته است : " چنانچه رای دادگاه، راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به طور جزیی یا کلی باشد ، حکم و در غیر این صورت ، قرار نامیده می شود " . بنابراین ، باید گفت قرار دادگاه به رایی گفته می شود که یک یا دو شرط مزبور را همزمان نداشته باشد. 

بنابراین، در تعریف قرار، با توجه به ماده 299 قانون آیین دادرسی مدنی، باید گفت، قرار رایی است که تنها یکی از ویژگی های مذکور در این ماده را دارد، یعنی می تواند راجع به ماهیت دعوا نباشد اما قاطع آن گردد، مثل قرار جلب به دادرسی. یا می تواند راجع به ماهیت دعوا باشد اما قاطع آن نگردد مانند قرار کارشناسی.

قانون گذار در مواد مختلف قانون، مواردی که رای دادگاه باید در قالب قرار صادر شود را پیش بینی نموده است. در نتیجه، بهترین ملاک برای تشخیص اینکه یک رای، قرار است یا خیر، مقررات قانونی هستند. به عبارت دیگر، صدور قرار در صورتی امکان پذیر است که قانون گذار، آن را پیش بینی نموده باشد . 

انواع قرار کدامند

در بخش قبل، قرار را تعریف کردیم و گفتیم که به موجب قانون آیین دادرسی مدنی، برای اینکه رای دادگاه، عنوان قرار بگیرد، باید دارای دو ویژگی باشد، اولا، راجع به ماهیت دعوا نباشد. دوما، برخلاف حکم به صورت جز کلی و جزئی از دادگاه صادر نمی شود. در این بخش قصد داریم، انواع قرار را توضیح دهیم. مهمترین انواع قرار ، مطابق قانون، شامل موارد زیر می باشد :

قرار اِعدادی یا مقدماتی

 قرار اعدادی (مقدماتی)، قرارهایی هستند که پرونده را آماده صدور رای قاطع می کنند. قرار اعدادی یا مقدماتی معمولا در جریان دادرسی و پیش از ختم دادرسی صادر می شود. قرارهای اعدادی ( مقدماتی)، انواع مختلفی دارند که از مهمترین آنها می توان به قرار تحقیق و معاینه محلی در دعاوی مدنی و قرار موقوفی تعقیب در دعاوی کیفری اشاره کرد.

قرارهای قاطع دعوی

قرارهای قاطع دعوی، به قرارهایی گفته می شود که با صدور آنها پرونده از مرجع رسیدگی کننده به دعوا خارج می شود که از این لحاظ ، قرارهای قاطع دعوا شبیه حکم هستند . قرارهای قاطع دعوی نیز مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، چند مورد هستند. قرار رد دعوا یکی از انواع قرار قاطع می باشد.

قرار های شبه قاطع

 منظور از قرارهای شبه قاطع، قرارهایی است که با صدور آنها یا پرونده از گردش و رسیدگی خارج می شود یا چنانچه از مرجع رسیدگی کننده خارج نشود ، همان پرونده برای رسیدگی به شعبه یا دادگاه دیگری احاله می شود. قرار عدم اهلیت طرفین در دعاوی مدنی و قرار امتناع از رسیدگی در دعاوی کیفری از قرارهای شبه قاطع می باشند. 

باید به این نکته اشاره شود که قرارهای صادر شده از دادگاه را می توان از جهات مختلفی تقسیم بندی نمود. قرارها از حیث قابلیت تجدید نظر، به قرار قطعی و غیر قطعی تقسیم می شوند. همچنین، از جهت قابلیت فرجام ، به قرار نهایی و غیر نهایی تقسیم می گردند.

تفاوت قرار و حکم چیست؟

در بخش های قبل، معنی قرار و انواع آن را توضیح دادیم. در این بخش قصد داریم، به این سوال پاسخ دهیم که تفاوت قرار و حکم چیست؟ تفاوت قرار و حکم، شامل موارد ذیل می باشد:

به موجب ماده 299 قانون آیین دادرسی مدنی، حکم باید دارای دو ویژگی به صورت همزمان باشد تا به آن حکم گفته شود، یعنی راجع به ماهیت دعوا بوده و قاطع دعوا نیز باشد؛ اما قرار، لزوما به این صورت نبوده و صرفا یک ویژگی را دارد، یعنی می تواند راجع به ماهیت دعوا نباشد، اما قاطع آن گردد، مثل قرار جلب به دادرسی؛ یا می تواند راجع به ماهیت دعوا باشد، اما قاطع آن نگردد، مانند قرار کارشناسی.

دومین تفاوت قرار و حکم، این موضوع است که حکم، فقط توسط قاضی در دادگاه صادر می شود، اما قرار می تواند از جانب مقامات دادسرا ( بازپرس، دادیار) نیز صادر گردد. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد قرار و انواع آن در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قرار و انواع آن پاسخ دهند .