نشر اکاذیب در فضای مجازی و مجازات آن

اگر شخصی با داشتن قصد اضرار به غیر، اقدام به ارتکاب جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی و انتشار مطالب دروغ در تلگرام و اینستاگرام  کند، حسب مورد، به مجازات حبس، جزای نقدی یا هردوی آن ها محکوم می شود. شخص متضرر از این جرم، می تواند از طریق مراجعه به دادسرای جرائم رایانه ای، شکایت خود را پیگیری نماید.

امروزه، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی مردم دنیا، تبدیل شده اند. بسیاری از افراد جامعه، بخش قابل توجهی از اخبار و اطلاعات مورد نیازشان را، از طریق همین فضای مجازی تامین می کنند. به همین دلیل، صحت و درستی اخبار منتشر شده از اهمیت بالایی برخوردار است.

با این وجود، افراد سودجویی هستند که از این امکانات و فضایی که در اختیارشان قرار دارد، سوء استفاده کرده و اقدام به نشر اطلاعات کذب و نادرست می کنند. از این رو قانون گذار با تصویب قوانینی، عمل نشر اکاذیب و به طور خاص نشر اکاذیب در فضای مجازی را جرم انگاری کرده و برای مرتکبین آن، مجازات کیفری تعیین کرده است.

در این مقاله دینا، ابتدا به سوال جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی چیست، پاسخ می دهیم. سپس، در مورد قوانین و مجازات تصویب شده در خصوص این عمل صحبت می کنیم و مجازات نشر اکاذیب در اینستاگرام را بیان می کنیم. در انتها نیز به توضیح نحوه شکایت و رسیدگی به این جرم در مراجع قضایی می پردازیم.

جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی چیست

برای پاسخ دادن به سوال جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی چیست، لازم است ابتدا به توضیح مفهوم نشر اکاذیب بپردازیم. این مفهوم از دو بخش نشر، به معنای توضیع و پخش کردن و اکاذیب، به معنای دروغ ها، تشکیل شده است. این جرم به سبب عنصر مادی خود که تنها با انتشار دروغ همراه با سوء نیت، تحقق می یابد، یکی از جرائم رایج در فضای مجازی می باشد.

با گسترش ارتباطات و ترویج استفاده از رایانه ها و فضای مجازی، زمینه تازه ای برای اقدامات افراد سودجو و کلاهبردار، فراهم شده و جرائمی، تحت عنوان جرائم رایانه ای پدیدار شده اند. به همین دلیل قانون گذار با تصویب قانونی تحت عنوان «قانون جرائم رایانه ای» در سال 1388، اقدام به جرم انگاری برخی اعمالی که با استفاده از رایانه قابل تحقق هستند، نموده است.

اغلب افراد، بدون آگاهی از صحت اخباری که در تلگرام یا اینستاگرام به دست آن ها رسیده است، اقدام به بازنشر و ارسال آن برای دوستان و آشنایان خود می کنند. این افراد اغلب گمان می کنند، چون خودشان ایجاد کننده مطلب نبوده اند، در صورتی که مطلب منتشر شده کذب باشد، مسئولیتی متوجه آن ها نمی شود. در صورتی که این تصور درست نیست.

اگر ثابت شود، مطالب پخش شده، کذب بوده و فرد با قصد ضربه زدن به دیگری و با داشتن سوء نیت، اقدام به نشر آن در فضای مجازی کرده است، با وجود اینکه خودش تولید کننده آن نبوده، مطابق قانون، مجرم شناخته شده و به مجازات مندرج در قانون محکوم می شود. در ادامه، به بیان ماده قانونی و مجازات جرم انتشار دروغ در تلگرام و اینستاگرام و به طور کلی، نشر اکاذیب در فضای مجازی، می پردازیم.

قانون نشر اکاذیب در فضای مجازی

در بخش قبل، توضیح دادیم که نشر اکاذیب در فضای مجازی به چه معنا است و گفتیم که این عمل، توسط قانون گذار ایران، جرم انگاری شده و برای آن، مجازات تعیین شده است. در ماده 18 قانون جرائم رایانه ای، به جرم تشویش اذهان عمومی و نشر اکاذیب به وسیله سامانه های رایانه ای اشاره شده که متن این ماده به شرح زیر است:

بنابراین، شرایط تحقق جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی عبارتند از: داشتن قصد ضرر رساندن به دیگری یا برهم زدن نظم افکار عمومی یا مقامات رسمی، انجام شدن عمل نشر به وسیله سامانه رایانه ای یا مخابراتی، نسبت دادن اکاذیب (دروغ یا اطلاعات خلاف واقع) به طور مستقیم یا غیر مستقیم به شخص حقیقی یا حقوقی دیگر که در صورت اثبات در مرجع صالح، مرتکب، به مجازات جرم انتشار دروغ در تلگرام و اینستاگرام، محکوم می شود.

مجازات نشر اکاذیب در فضای مجازی

پس از بررسی مفهوم نشر اکاذیب و ماده قانونی آن، نوبت به بیان مجازات جرم انتشار دروغ در تلگرام و اینستاگرام، می رسد. با توجه به بخش انتهایی ماده 18 قانون جرائم رایانه ای، مجازات عمل نشر اکاذیب در فضای مجازی، می تواند هر یک از مجازات های حبس یا جزای نقدی یا هردوی آن ها در نظر گرفته شود.

به این ترتیب، مجازات فردی که اخبار و اطلاعات خلاف واقع را با قصد ضرر رساندن به دیگری، منتشر می کند یا تنها به بازنشر آن می پردازد، ممکن است بسته به شرایط تحقق جرم، ضرر وارد شده و نظر قاضی، نود و یک روز تا دوسال حبس یا پنج تا چهل میلیون ریال جزای نقدی یا هر دوی آن ها، در نظر گرفته شود.

مجازات نشر اکاذیب در اینستاگرام

اینستاگرام، یکی از شبکه های مجازی است که به دلیل امکانات زیاد و نحوه استفاده آسان، از محبوبیت زیادی میان کاربران برخوردار است. اما همانطور که فواید زیادی دارد و بستری مناسب برای دیده شدن کسب و کارهای کوچک محسوب می شود، ممکن است، برای اعمال مجرمانه نیز مورد استفاده افراد سودجو قرار گیرد.

همانطور که در مطالب قبلی گفته شد، عنصر مادی جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی، زمانی تحقق می یابد که مرتکب با سوء نیت و قصد ضرر رساندن به دیگری یا دیگران، اقدام به نشر یا بازنشر مطالب دروغ یا خلاف واقع نماید.

از طرفی، امروزه با همه گیر شدن استفاده از شبکه های مجازی، بسیاری از افراد اخبار روز را از طریق فضای مجازی و تلگرام و اینستاگرام، پیگیری می کنند و توجهی ندارند که به دلیل سهولت در استفاده و نشر مطالب، هر شخصی می تواند اقدام به نشر اخبار غلط و انتشار دروغ، در اینستاگرام کند.

به همین دلیل، قانون گذار برای مجازات افراد سودجو و جلوگیری از ارتکاب این عمل توسط افراد دیگر جامعه، مجازاتی برای جرم انتشار دروغ در تلگرام و اینستاگرام، نظر گرفته است. مطابق ماده 18 قانون جرائم رایانه ای، در صورتی که عمل ارتکابی، دارای شرایط تحقق جرم نشر اکاذیب باشد، مرتکب بسته به نوع و تاثیر گذاری عمل انجام شده، به حبس از نود و یک روز تا دوسال یا جزای نقدی به مبلغ پنج تا چهل میلیون ریال، یا هردوی این مجازات ها، محکوم می شود.

نحوه شکایت و رسیدگی به جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی

پس از بررسی شرایط تحقق و مجازات جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی، در این بخش قصد داریم نحوه شکایت و رسیدگی به جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی را بررسی کنیم. اگر شخصی از نشر اکاذیب در فضای مجازی، از نظر مادی یا معنوی متوجه ضرر شود، می تواند با استناد به ماده 18 قانون جرائم رایانه ای، اقدام به ثبت شکایت و پیگیری آن در مراجع قضایی نماید.

در اولین مرحله، شخص شاکی باید در سامانه ثنا ثبت نام کند و سپس، با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، شکایت خود را ثبت نماید. در مرحله بعدی، شاکی، باید به مرجع صالح که در این مورد، دادسرای جرائم رایانه ای است، مراجعه کرده و مدارک و ادله خود از قبیل آی دی تلگرام یا اینستاگرام مرتکب، تصاویر، مطالب یا ویدئوهای منتشرشده در تلگرام یا اینستاگرام و فضای مجازی که حاوی اخبار کذب و دروغین بودند و به طور کلی، هر مدرکی که می تواند در اثبات این جرم، موثر باشد را ارائه دهد.

دادسرا جرائم رایانه ای، بعد از انجام تحقیقات مقدماتی، در صورتی که تشخیص دهد، جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی، واقع شده است، قرار جلب به دادرسی صادر کرده و پرونده را برای ادامه روند رسیدگی به دادگاه کیفری دو ارجاع می دهد. در دادگاه، طرفین می توانند دلایل خود مبنی بر محق بودن را ارائه کنند. در نهایت، قاضی، با توجه به مستندات و شواهد موجود، اقدام به صدور رای محکومیت یا برائت، می نماید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نشر اکاذیب در فضای مجازی و مجازات آن ​در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نشر اکاذیب در فضای مجازی و مجازات آن پاسخ دهند.