انواع دعاوی تصرف و قواعد مشترک مربوط به آنها

ممانعت از حق، مزاحمت و تصرف عدوانی، از انواع دعاوی تصرف هستند که در قانون آیین دادرسی مدنی، مورد پیش بینی قرار گرفته اند. مطرح بودن تمام این دعاوی، نسبت به اموال غیر منقول و نیاز به اثبات سابقه تصرف، توسط مطرح کننده دعوا، از جمله قواعد مشترک مربوط به انواع دعاوی تصرف هستند.

اموال و مالکیت، یکی از مهم ترین مباحث قانونی، در نظام حقوقی کشور ما هستند و از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند. قانون گذار، مالکیت افراد بر اموالشان را به رسمیت می شناسد و به آن ها، اجازه می دهد، هر گونه تصرفی را که مایل هستند، تا جایی که خلاف شرع یا قانون نبوده و به زیان دیگران نباشد، در مال خود، انجام دهند.

تصرف، به معنای این است که کسی، دخالت و تصمیم گیری ای مالکانه، نسبت به اموال منقول یا غیر منقول خود نماید. اما، گاهی، شخصی، علی رغم عدم مالکیت، اقدام به تصرف یا اعمال رفتار مالکانه، نسبت به اموال دیگری می کند و سبب شکل گیری دعوای تصرف، می گردد. با توجه به اینکه دعاوی تصرف، انواع مختلفی دارد، ضروری است تا از انواع دعاوی تصرف و قواعد مربوط به آنها آگاه بود.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، به این پرسش پاسخ دهیم که انواع دعاوی تصرف چه هستند و پس از ذکر این انواع، قواعد مشترک مربوط به آنها را بگوییم. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

انواع دعاوی تصرف

انواع دعاوی تصرف، در قانون آیین دادرسی مدنی، مورد پیش بینی قانون گذار، قرار گرفته اند. برای اینکه بتوانیم بگوییم، قواعد مشترک مربوط به انواع دعاوی تصرف چیست؟ ابتدا باید، انواع این دعاوی را نام برده، تعریف هریک از این انواع دعاوی را بر اساس قانون، ارائه دهیم و سپس، بگوییم که قواعد مشترک مربوط به آنها، کدام است. بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، انواع دعاوی تصرف، عبارتند از:

دعوای ممانعت از حق: ماده 159 قانون آیین دادرسی مدنی، در تعریف دعوای ممانعت از حق، مقرر می دارد: "دعوای ممانعت از حق، عبارت است از ‌تقاضای کسی که رفع ممانعت از حق ارتفاق یا حق انتفاع خود را در ملک دیگری بخواهد."

بر اساس این ماده، هنگامی که شخصی، بدون تصرف مال دیگری، مانع استفاده صاحب حق ارتفاق یا انتفاع، از حق خود گردد، امکان طرح دعوای ممانعت از حق، وجود دارد. الزامی نیست که خواهان دعوا، مالک مالی که در آن، حق ارتفاق یا انتفاع داشته، باشد، بلکه، صرفا باید، سبق تصرف خود را ثابت نماید. به عنوان مثال، اگر شخصی اجازه ندهد که صاحب حق عبور، در زمینی، از حق عبور خود استفاده کند، ممانعت از حق کرده و می توان، از او شکایت کرد.

دعوای مزاحمت: ماده 160 قانون آیین دارسی مدنی، در تعریف دعوای مزاحمت مقرر می دارد: ‌"دعوای مزاحمت، عبارت است از ‌دعوایی که به‌موجب آن، متصرف مال غیر منقول، درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را می‌ نماید که نسبت به متصرفات او، مزاحم است، بدون این که‌ مال را از تصرف متصرف، خارج کرده باشد."

بنابراین ، دعوای مزاحمت، از انواع دعاوی تصرف بوده که در آن، شخص مزاحم، بدون اینکه مال را از چنگ و تصرف متصرف یا مالک آن خارج کند، در استفاده از مال، ایجاد مزاحمت می نماید. نکته ای که در خصوص این دعوا، وجود دارد، این است که در طرح این دعوا، بحث مزاحمت، باید، در زمان حال حاضر، وجود داشته و رفع نشده باشد؛ در واقع، صاحب حق، نمی تواند نسبت به مزاحمتی که اتفاق افتاده و اکنون، رفع شده، طرح دعوا کند.

تصرف عدوانی: ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی، در تعریف دعوای تصرف عدوانی، مقرر می دارد:" دعوای تصرف عدوانی، عبارت است از ادعای متصرف سابق، مبنی بر اینکه دیگری، بدون رضایت او، مال غیر منقول را از تصرف وی، خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال، درخواست می نماید."

 بنابراین، بر اساس این ماده، چنانچه شخصی، بدون رضایت متصرف سابق که می تواند، مالک مال باشد یا به جهتی، نظیر اجاره مال، بر آن تصرف داشته باشد، به زور، اقدام به تصرف مال غیر منقول او کند، تصرف عدوانی، شکل گرفته و می توان نسبت به طرح دعوای تصرف عدوانی، اقدام کرد. 

پس از ذکر انواع دعاوی تصرف، از منظر قانون آیین دادرسی مدنی و توضیح نحوه اثبات هر یک از این دعاوی، در ادامه، قصد داریم، قواعد مشترک مربوط به آنها را بگوییم و توضیح دهیم، وجه اشتراک آن ها در چیست.

قواعد مشترک مربوط به انواع دعاوی تصرف

در قسمت قبل، انواع دعاوی تصرف را از منظر قانون آیین دادرسی مدنی، نام بردیم و گفتیم که انواع دعاوی تصرف، بر اساس این قانون، دعوای مزاحمت، ممانعت از حق و تصرف عدوانی می باشند. در این قسمت از مقاله، قصد داریم، درباره قواعد مشترک این دعاوی، صحبت کنیم که عبارتند از: 

تمامی این دعاوی، یعنی، مزاحمت، ممانعت از حق و تصرف عدوانی، در خصوص مال غیر منقول، مطرح می شوند. بنابراین، اولین قاعده از قواعد مشترک دعاوی تصرف، این است که مال موضوع این دعوا، مالی غیر منقول است.

در تمامی این دعاوی، خواهان دعوا، باید، سابقه تصرف خود را اثبات کند اما، نیاز نیست که مشروع بودن یا غیر مشروع بودن تصرف وی نیز برای دادگاه، اثبات گردد؛ بلکه، صرف اثبات سبق تصرف و اثبات مزاحمت، ممانعت از حق یا تصرف عدوانی، برای ذی حق شناخته شدن وی کافی است.

در تمامی دعاوی تصرف، محرومیت کلی یا جزئی استفاده از حق، برای صاحب حق، وجود دارد و این امر، از دیگر قواعد مشترک انواع دعاوی تصرف، یعنی، مزاحمت، ممانعت از حق و تصرف عدوانی، بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی می باشد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص تصرف عدوانی حقوقی که یکی از انواع دعاوی تصرف بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی می باشد، مطالعه مقاله ای که در زیر، در قسمت در ادامه بخوانید آمده است، پیشنهاد می شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع دعاوی تصرف و قواعد مشترک مربوط به آنها در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع دعاوی تصرف و قواعد مشترک مربوط به آنها پاسخ دهند.