اعسار از هزینه دادرسی

حکم اعسار از هزینه دادرسی، در صورتی صادر می شود که خواهان اثبات نماید، مالی ندارد یا به اموال خود، دسترسی نداشته و در نتیجه، قادر به پرداخت هزینه دادرسی نمی باشد. مراحل و نحوه ادعای اعسار به این صورت است که شخص باید ضمن ثبت دادخواست اصلی، ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز مطرح نموده و در جلسه اول، با معرفی شهود خود به دادگاه، برای اثبات اعسار خود اقدام نماید.

هزینه دادرسی، هزینه ای است که افراد در پروسه طرح دعوا و شکایت در محاکم دادگستری، باید پرداخت کنند. هزینه دادرسی با توجه به نوع دعوا که دعوای کیفری باشد یا حقوقی و همچنین با توجه به خواسته، می تواند متغیر باشد.

اگر دارایی فردی، کفاف پرداخت هزینه های دادرسی را ندهد، آن شخص، معسر شناخته می شود، البته، مشروط بر اینکه ادعای اعسار وی به اثبات برسد. ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، باید تحت شرایط خاص و با ارائه مدارک مربوطه، انجام گرفته، وگرنه مورد قبول دادگاه، قرار نخواهد گرفت.

لذا، در این مقاله، ابتدا معنی اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را توضیح داده و سپس، شرایط آن را بررسی می کنیم. در ادامه نیز پس از بیان اینکه وجود چه مدارکی برای این درخواست لازم می باشد، مراحل و نحوه درخواست اعسار را توضیح خواهیم داد.

معنی اعسار از هزینه دادرسی

برای توضیح معنی اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، بهتر است ابتدا مفهوم کلمه اعسار و هزینه دادرسی را بررسی کنیم. اعسار در لغت، به معنای نیازمند و تنگ دست شدن است و به شخصی که اعسار او ثابت شود، معسر گفته می شود. معسر در قوانین کشور ما، به شخصی اطلاق می شود که به دلیل دسترسی نداشتن به مال خود یا نداشتن مال، توانایی پرداخت بدهی ها و هزینه های خود را ندارد.

هزینه هایی که افراد در پروسه دادرسی، مجبور به پرداخت آن هستند، شامل هزینه برگه های تقدیمی به دادگاه و هزینه قرارها و احکام صادره از دادگاه می باشد. زمانی که فردی بخواهد، در مرجع قضایی دعوایی را مطرح کند، باید هزینه رسیدگی به آن دعوا را پرداخت نماید. از جمله هزینه های دادرسی، می توان به هزینه ثبت دادخواست، اعتراض به حکم غیابی، دادخواست تجدیدنظر و هزینه وکالت نامه و برگه اجرایی اشاره کرد.

گاهی، فرد به دلیل نبود اموال و دارایی کافی و یا عدم دسترسی به اموال خود، قادر به پرداخت هزینه های دادرسی نیست. چنین فردی، می تواند با ارائه دادخواست اعسار به دادگاه، ادعای اعسار نماید. دادگاه پس از بررسی ادعای فرد، تشخیص می دهد که شخص، معسر محسوب می شود یا خیر.

شرایط اعسار از هزینه دادرسی

پس از اینکه با معنی اعسار از هزینه دادرسی آشنا شدیم، در این بخش قصد داریم شرایطی که شخص با داشتن آن ها معسر شناخته می شود را بررسی کنیم. برای آن که شخصی، توسط قاضی دادگاه، معسر شناخته شود، شرایط زیر باید وجود داشته باشند:

دعوای مطرح شده، مالی باشد؛ چرا که دعاوی غیر مالی، هزینه دادرسی قابل توجهی ندارند و تنها در دعاوی مالی است که هزینه های دادرسی، گاها زیاد می باشد.

هزینه دادرسی دعوای مالی، مبلغ قابل توجهی باشد؛ به این معنی که هزینه باید به اندازه ای باشد که شخص معسر، عرفا قادر به پرداخت آن نباشد.

شخص به غیر از مستثنیات دین، مالی نداشته باشد؛ مستثنیات دین، اموالی هستند که در صورت بدهکار بودن شخص، مطابق قانون، نمی توان آن ها را توقیف کرد یا به فروش رساند.

شخص به طور موقت، امکان بهره مندی از اموال خود را نداشته باشد؛ در چنین حالتی، شخص از نظر مالی، توانایی پرداخت هزینه ها را دارد، اما به طور موقت به اموال خود دسترسی ندارد.

مدارک لازم برای اعسار از هزینه دادرسی

پس از توضیح مفهوم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی و بیان شرایط لازم برای ارائه درخواست اعسار به دادگاه، در این بخش قصد داریم با بررسی قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، در خصوص مدارک لازم برای این درخواست، صحبت کنیم. مطابق ماده 8 قانون مذکور، شخصی که ادعای اعسار دارد، باید مدارکی را ضمیمه دادخواست خود کرده و به دادگاه ارائه دهد. این مدارک عبارتند از:

صورت کلیه اموال متقاضی اعسار، شامل شرح کاملی از تعداد یا مقدار و قیمت کلیه اموال منقول و غیر منقول؛

صورت تمام وجوه نقدی که وی به هر عنوان نزد بانک ها و یا موسسات مالی و اعتباری ایرانی و خارجی دارد، به همراه مشخصات دقیق حساب های مذکور؛

مشخصات کلیه اموالی که او به هر نحو نزد اشخاص ثالث دارد و کلیه مطالبات او از اشخاص ثالث؛

فهرست نقل و انتقالات و هر نوع تغییر دیگر در اموال مذکور، از زمان یک سال قبل از طرح دعوای اعسار؛

مدعی اعسار از هزینه دادرسی، باید برای اثبات اعسار خود به شهادت شهود استناد کند. برای این کار، باید شهادت نامه کتبی حداقل دو شاهد را ضمیمه دادخواست اعسار خود نماید. این دو شاهد باید زمانی را با مدعی اعسار گذرانده باشند که به وضعیت معیشت او آگاه بوده و بتوانند اعسار وی را تایید کنند.

در شهادت نامه مذکور، باید علاوه بر هویت و اقامتگاه شاهد، به مواردی از جمله شغل، میزان درآمد و نحوه قانونی امرار معاش مدعی اعسار اشاره شود. همچنین، همان طور که گفته شد، شاهد باید در شهادت نامه خود تصریح کند که اطلاع کافی از شرایط مالی مدعی اعسار داشته و تایید می کند که وی غیر از مستثنیات دین، هیچ مال قابل دسترسی در اختیار ندارد تا بتواند به وسیله آن، هزینه دادرسی را بپردازد.

اعسار از هزینه دادرسی چگونه صورت می گیرد؟

در پاسخ به این سوال که نحوه و مراحل درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی به چه صورت است، باید گفت، شخصی که ادعای اعسار از هزینه دادرسی را دارد، می تواند درخواست اعسار خود را ضمن دعوای اصلی یا به موجب دادخواست جداگانه ای به دادگاه صالح تقدیم نماید. دادگاه صالح به رسیدگی دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، همان دادگاهی است که برای رسیدگی به دعوای اصلی، صالح شناخته شده است. بنابراین، مراحل و نحوه درخواست اعسار از هزینه دادرسی، به ترتیب مراحل زیر است:

شخص، ابتدا باید در سامانه ثنا ثبت نام نماید. پس از اتمام ثبت نام در سامانه، می بایست دادخواست خود را در یکی از دفاتر خدمات قضایی ثبت کند.

نکته قابل توجه این است که در این مرحله، شخصی که دادخواست را ارائه می کند، ملزم به پرداخت هزینه هایی می باشد. در صورتی که شخص، تمکن مالی یا امکان دسترسی به اموال خود را نداشته باشد، باید ضمن ارائه دادخواست، اعلام اعسار نماید.

پس از انجام مراحل ذکر شده و تشکیل اولین جلسه دادگاه، مدعی اعسار باید شهود خود را به دادگاه معرفی نماید تا به اعسار وی شهادت دهند. در صورتی که شهود، تمام شرایط مذکور در بخش قبل را داشته باشند و قاضی شهادت آن ها را بپذیرد، حکم اعسار مدعی را صادر کرده و او از پرداخت هزینه دادرسی، معاف می شود.

اما در صورتی که به هر دلیلی، اعم از بروز اشکال در اسناد ارائه شده یا تشخیص عدم صلاحیت شهود، قاضی تشخیص دهد که شخص، معسر نیست، او را ملزم می کند تا ظرف یک هفته، هزینه دادرسی را واریز کند و در صورتی که شخص، موفق به تامین هزینه دادرسی نشود، قرار رد دادخواست او صادر می گردد.  

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اعسار از هزینه دادرسی در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اعسار از هزینه دادرسی پاسخ دهند.