قرابت سببی، رابطه خویشاوندی است که به سبب عقد ازدواج، میان زن و شوهر و میان هر یک از آن ها با بستگان نسبی طرف مقابل برقرار می شود. این نوع از قرابت دارای آثار مهمی می باشد، از جمله اینکه به واسطه آن، زوج و زوجه از یکدیگر ارث می برند و ازدواج هر یک از آنها با بستگان طرف مقابل با محدویت هایی مواجه می شود.

یکی از مفاهیمی که در مباحث حقوق خانواده و ارث مطرح می شود، مفهوم « قرابت » می باشد. قرابت در لغت به معنای خویشاوندی است و منظور از آن، رابطه ای است که دو شخص را به طور مستقیم ( مانند مادر و فرزند ) یا غیرمستقیم و با واسطه فرد دیگری ( مانند خواهران و برادران) به یک دیگر پیوند می دهد.

قرابت در قانون مدنی، به سه نوع تقسیم می گردد: قرابت نسبی، قرابت سببی و قرابت رضاعی. منظور از قرابت سببی، خویشاوندی ای است که به واسطه عقد ازدواج برقرار می شود. قرابت سببی در قانون مدنی دارای آثار مهمی از جمله ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر و ممنوعیت ازدواج می باشد که لزوم بررسی دقیق این نوع از قرابت را ایجاب می کند.

به دلیل اهمیت آثار قرابت سببی بر روابط اشخاص با یکدیگر، در این مقاله ابتدا به تعریف این نوع خاص از قرابت پرداخته، سپس آثار این نوع خاص از قرابت بر روابط زوج و زوجه با یکدیگر و با بستگان طرف مقابل را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

قرابت سببی که در قانون مدنی مصاهره نیز نامیده شده، خویشاوندی ناشی از عقد نکاح است. به موجب این عقد، میان زن و شوهر با یکدیگر و میان هر یک از آن ها با بستگان نسبی طرف مقابل، رابطه خویشاوندی برقرار می گردد. 

ماده 1033 قانون مدنی در این زمینه مقرر داشته است: « هرکس در هر خط و بهر درجه که با یک نفر قرابت نسبی داشته باشد در همان خط و به همان درجه قرابت سببی با زوج یا زوجه او خواهد داشت بنابراین پدر و مادر زن یک مرد اقربای درجه اول آن مرد و برادر و خواهر شوهر یک زن از اقربای سببی درجه دوم آن زن خواهند بود. »

مطابق این ماده، بستگان نسبی هر یک از زن و شوهر، خویشان سببی طرف مقابل محسوب می شوند و همان درجه ای که در قرابت نسبی داشته اند را در قرابت سببی نیز حفظ می کنند. به عنوان مثال، مادر یک مرد، خویش نسبی درجه یک وی بوده و بنابراین چنانچه این مرد ازدواج نماید، مادر وی خویش سببی درجه یک همسر وی خواهد بود.

همچنین از آنجا که مطابق متن ماده 1033 قانون مدنی، قرابت سببی تنها میان بستگان نسبی یک طرف با طرف مقابل برقرار می شود، خویشان سببی دو طرف، قرابت سببی با یکدیگر نخواهند داشت. بنابراین، شوهران دو خواهر که در عرف باجناق نامیده می شوند، هیچ گونه قرابت سببی با یکدیگر ندارند.

قرابت سببی که در قانون مدنی مصاهره نیز نامیده شده، خویشاوندی ناشی از عقد نکاح است. به موجب این عقد، میان زن و شوهر با یکدیگر و میان هر یک از آن ها با بستگان نسبی طرف مقابل، رابطه خویشاوندی برقرار می گردد. 

ماده 1033 قانون مدنی در این زمینه مقرر داشته است: « هرکس در هر خط و بهر درجه که با یک نفر قرابت نسبی داشته باشد در همان خط و به همان درجه قرابت سببی با زوج یا زوجه او خواهد داشت بنابراین پدر و مادر زن یک مرد اقربای درجه اول آن مرد و برادر و خواهر شوهر یک زن از اقربای سببی درجه دوم آن زن خواهند بود. »

مطابق این ماده، بستگان نسبی هر یک از زن و شوهر، خویشان سببی طرف مقابل محسوب می شوند و همان درجه ای که در قرابت نسبی داشته اند را در قرابت سببی نیز حفظ می کنند. به عنوان مثال، مادر یک مرد، خویش نسبی درجه یک وی بوده و بنابراین چنانچه این مرد ازدواج نماید، مادر وی خویش سببی درجه یک همسر وی خواهد بود.

همچنین از آنجا که مطابق متن ماده 1033 قانون مدنی، قرابت سببی تنها میان بستگان نسبی یک طرف با طرف مقابل برقرار می شود، خویشان سببی دو طرف، قرابت سببی با یکدیگر نخواهند داشت. بنابراین، شوهران دو خواهر که در عرف باجناق نامیده می شوند، هیچ گونه قرابت سببی با یکدیگر ندارند.