عدم تمکین زن در دوران عقد

عدم تمکین زن در دوران عقد لزوما به معنای عدم ایفای وظایف قانونی زوجه نمی باشد چرا که زوجه می تواند مادامی که مهریه خود را تمام و کمال دریافت نکرده، از حق حبس خود استفاده کند و از انجام وظایف زناشویی خودداری نماید. 

بر اساس قانون، عقد نکاح نیز مانند سایر عقود سبب به وجود آمدن آثاری در روابط میان طرفین می شود و حقوق و تکالیفی را بر عهده آنان قرار می دهد. یکی از مهم ترین این تکالیف تمکین در برابر شوهر می باشد. عدم تمکین زن از شوهر بدون دلیل موجه قانونی منتج به عدم تعلق نفقه به زوجه می شود.

حکم عدم تمکین زن در دوران عقد و قبل از شروع زندگی مشترک با حکم عدم تمکین زن در دوران نامزدی متفاوت است. چنانچه عدم تمکین زن در دوران عقد به واسطه استفاده از حق حبس خود باشد نمی توان او را الزام به تمکین نمود، در غیر این صورت عدم تمکین زن، عواقبی را برای زوجین به دنبال خواهد داشت.

از این رو در مقاله پیش رو ضمن پاسخ به پرسش عدم تمکین چیست، به ارائه توضیحاتی در خصوص عدم تمکین زن در دوران عقد، حق تمکین در دوران عقد پرداخته شده، سپس یک نمونه ظهارنامه تمکین در دوران عقد ارائه شده و در خصوص الزام به تمکین و تمکین عام و خاص در دوران عقد توضیحاتی ارائه شده است.

عدم تمکین چیست

یکی از مهم ترین وظایفی که به موجب عقد نکاح به عهده زن قرار می گیرد، تمکین در برابر شوهر می باشد. تمکین از شوهر به معنای پذیرش برتری و ریاست مرد در امور کلی مربوط به زندگی خانوادگی است. در پاسخ به پرسش عدم تمکین چیست باید بگوییم، چنانچه زوجه بدون دلیل موجه از انجام وظایف زناشویی خود امتناع کند مرتکب عدم تمکین شده است.

بر اساس قانون مدنی، انواع تمکین عبارت است از تمکین عام و تمکین خاص که انجام هر یک از این دو مشمول حکم عدم تمکین می باشد. تمکین عام به معنای تبعیت از شوهر و تمکین خاص به معنای برقراری رابطه زناشویی می باشد. در صورتی که زن از تمکین در برابر شوهر خود خودداری نماید، اصطلاحا به وی زن ناشزه گفته می شود. 

عدم تمکین پیامد هایی دارد؛ یکی از مهمترین پیامد های عدم تمکین عدم تعلق نفقه به زن ناشزه می باشد. چنانچه زوجه در دوران عقد و پیش از انجام رابطه زناشویی، در راستای استیفای حق حبس خود، از شوهرش تمکین نکند مشمول حکم مذکور مبنی بر عدم تعلق نفقه نخواهد شد؛ چرا که عدم تمکین در این صورت وجهه قانونی دارد.

عدم تمکین زن در دوران عقد

زمانی که صحبت از تمکین زوجه در میان است یکی از سوالات مهمی که به ذهن متبادر می شود این است که آیا زن در دوران عقد باید تمکین کند؟ آیا عدم تمکین زن در دوران عقد منجر به عدم تعلق نفقه به زوجه می شود؟ عدم تمکین زن در دوران عقد چه پیامد هایی دارد؟

در پاسخ به این قبیل سوالات، لازم است که به یکی از مهم ترین حقوق زنان در دوران عقد به نام "حق حبس زن" اشاره نماییم. حق حبس زن به این معناست که زن می تواند تا زمانی که مهریه اش را دریافت نکرده است، از تمکین در برابر شوهر خودداری کند که در اصطلاح حقوقی به آن حق حبس زن گفته می شود. لذا حق حبس زن در عقد نکاح می تواند، یک دلیل موجه قانونی برای عدم تمکین زن در دوران عقد باشد. البته بر اساس قانون، استفاده زن از حق حبس منوط به آن است که زن تا کنون در برابر شوهر تمکین نکرده باشد و مهریه زن حال باشد. 

بر اساس قانون مدنی به دوران قبل از جاری شدن صیغه عقد نکاح دوران نامزدی گفته می شود. دوران نامزدی در عرف به اشتباه با دوران عقد یکی دانسته می شود. در دوران قبل از عقد یا همان زمان نامزدی، زوجه وظیفه ای به تمکین از شوهر ندارد؛ در مقابل زوج هم نمی تواند ادعایی در خصوص حق تمکین در دوران نامزدی داشته باشد. 

بنابراین چنانچه زوجه، در دوران عقد، یک بار از همسر خود تمکین خاص نموده و رابطه زناشویی بر قرار کند دیگر نمی تواند از حق حبس استفاده کند. در واقع بهتر است بگوییم استفاده از حق حبس دلیل موجه قانونی برای عدم تمکین است و فرقی ندارد که زوجین در دوران عقد باشند یا زیر یک سقف زندگی کنند. 

حق تمکین در دوران عقد

همانطور که پیش از این نیز اشاره نمودیم، به محض وقوع عقد نکاح وظایفی بر عهده زوجین قرار می گیرد و از جمله این وظایف، تمکین زوجه می باشد. قانونگذار در راستای الزام زوجه به تمکین از شوهر خود، حقی تحت عنوان حق تمکین برای مرد در نظر گرفته است. در واقع، همانطور که تمکین از مرد، وظیفه ی شرعی و قانونی زن می باشد، یک حق قانونی برای مرد محسوب می شود. 

چنانچه زوجه بدون دلیل موجه شرعی از همسر خود تمکین نکند، حق تمکین مرد ضایع می شود، در مقابل زوج می تواند الزام زن به تمکین را از محکمه درخواست کند. حق تمکین در دوران عقد با دوران پس از شروع زندگی مشترک تفاوتی ندارد؛ در حقیقت قانونگذار ما تفاوتی میان رابطه زوجین در دوران عقد با رابطه ایشان پس از شروع زندگی مشترک قائل نمی باشد چرا که به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح این حق و تکلیف برای زوجین ایجاد می شود.

چنانجه زوجه به دلایل موجه قانونی همچون ابتلای زوج به بیماری جنسی و مقاربتی، در خطر بودن سلامت بدنی مالی و شرافتی زن و یا استفاده از حق حبس، از تمکین خودداری کند، نه تنها زوج نمی تواند الزام او را از دادگاه درخواست کند، بلکه زوجه مستحق دریافت نفقه نیز می باشد.

اظهارنامه تمکین در دوران عقد

چنانچه زوجه بدون دلیل موجه قانونی از انجام وطایف شرعی و قانونی خود در مقابل زوج خودداری کند، زوجه می تواند الزام او را از محکمه تقاضا کند. پیش از تقدیم دادخواست زوج می تواند در خواست تمکین خود را در قالب اظهارنامه تمکین در دوران عقد به اطلاع زوجه برساند. اظهارنامه نوشته ای است که به صورت قانونی تنظیم شده و روشی رسمی و قانونی برای بیان خواسته و مطالبه حق از طرف مقابل قبل از طرح دادخواست در مراجع قضایی می باشد. برای آشنایی بیشتر در ادامه یک نمونه اظهارنامه تمکین در دوران عقد ارائه شده است.

پس از ابلاغ اظهارنامه به زن، زن باید اقدام به پاسخ دادن به اظهارنامه بنماید. این پاسخ می تواند در عمل بوده و اقدام به تمکین کند و یا پاسخ خود در قالب تنظیم اظهارنامه به زوج اعلام نماید. عدم پاسخگویی به اظهارنامه در مهلت مقرر در اظهارنامه یا در صورت عدم تعیین مهلت، عدم پاسخگویی در موعد مقرر قانونی، زوج می تواند اقدام به طرح دعوای الزام به تمکین در دادگاه محل اقامت خود بنماید.

الزام به تمکین در دوران عقد

همانطور که پیش از این نیز مطرح شد، به محض وقوع عقد نکاح وظیفه تمکین از زوج بر عهده زوجه قرار می گیرد. حال ممکن است این سوال به ذهن برسد که اگر در دوران عقد، زوجه به واسطه استفاده از حق حبس خود از شوهر تمکین نکند تکلیف چیست؟ در این خصوص باید بگوییم عدم تمکین زوجه به واسطه استفاده از حق حبس قانونی بوده و بر اساس ماده 1085 قانون مدنی نمی توان الزام او را مطرح کرد. 

چنانچه زوج با نادیده گرفتن حق حبس زوجه اقدام به طرح دعوای الزام به تمکین در دوران عقد علیه او بنماید، این خواسته ی زوج خلاف قانون می باشد. در این خصوص می توان به رای وحدت رویه شماره 718 هیات عمومی دیوان عالی کشور مورخ 1393/02/13 استناد نمود. لازم به یاد آوری است که شرط استفاده از حق حبس عدم برقراری رابطه زناشویی میان زوجین می باشد؛ بنابراین اثبات استفاده از حق حبس به خصوص در رابطه با زوجه باکره با سهولت بیشتری امکان پذیر است.

لازم به ذکر است با توجه به نص ماده 1082 قانون مدنی "زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند" منظور از پرداخت مهریه، پرداخت تمام و کمال مهریه می باشد و نمی توان با استناد به حکم تقسیط مهریه زوجه را از حقوق مکتسبه خود منع نمود. در واقع تقسیط مهریه برای رعایت حال زوج بوده و نمی توان به استناد این امر زوجه را از حق حبس خود منع نمود.

تمکین عام و خاص در دوران عقد

پیش از این به ارائه توضیحاتی در خصوص عدم تمکین در دوران عقد، الزام به تمکین و اظهارنامه الزام به تمکین پرداختیم؛ اکنون قصد داریم به بررسی تمکین عام و خاص در دوران عقد بپردازیم. همانطور که پیش از این نیز بیان شد تمکین از شوهر اعم از تمکین عام و تمکین خاص می باشد. 

تبعیت از خواسته های مشروع زوج به طور کلی، به معنای تمکین عام می باشد. قانون مدنی به بیان دو مورد از مهمترین موارد تمکین عام پرداخته است؛ وفق ماده 1105 قانون مدنی ریاست خانواده بر عهده زوج می باشد، بنابراین زوجه موظف به تبعیت از شوهر می باشد. همچنین بر اساس ماده 1114 قانون مدنی نیز، زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند زندگی کند؛ مگر این که حق تعیین مسکن به زوجه داده شده باشد.

منظور از تمکین خاص نیز برقراری رابطه زناشویی متعارف و کلیه روابط جنسی فی مابین زوجین می باشد. عدم تمکین زوجه در این خصوص نیز منجر به تضییع حق تمکین زوج می شود. چنانچه زوجه بدون دلیل موجه قانونی از تمکین عام یا خاص زوج امتناع کند، مرد می تواند الزام به تمکین او را از دادگاه درخواست نماید. چنانچه پس از صدور حکم الزام به تمکین باز هم زوجه از تمکین امتناع ورزد، حکم نشوز برای او صادر می شود که پیامد این امر عدم تعلق نفقه به زوجه می باشد

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد عدم تمکین در دوران عقد در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون عدم تمکین در دوران عقد پاسخ دهند.