بر اساس اصل 61 قانون اساسی ، یکی از وظایف دیوانعالی کشور ، نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم می باشد که این مسئله سبب اعمال نظارت بر دادگاه ها با روش های گوناگونی خواهد شد . در همین راستا ، یکی از مهم ترین روش های شکایت از آرائی که در دادگاه ها صادر شده است ، فرجام خواهی یا بررسی شکلی آراء صادر شده از شعب دادگاه ها توسط دیوان عالی کشور می باشد .

در این روش ، دیوان عالی کشور به عنوان یک مرجع عالی و مافوق تمامی دادگاه ها ، به تشخیص انطباق یا عدم انطباق رأی با مقررات و موازین شرعی می پردازد و در صورتی که یکی جهات نقض حکم در رای صادر شده وجود داشته باشد ، اقدام به نقض رأی فرجام خواسته می کند . به همین دلیل در ادامه این مقاله نقض حکمی که از آن فرجام خواهی شده و موارد نقض حکمی که از آن فرجام خواهی شده را مورد بررسی قرار می دهیم .

نقض حکمی که از آن فرجام خواهی شده

رسیدگی فرجامی عبارت است از تشخیص انطباق یا عدم انطباق رأی مورد درخواست فرجام خواهی با موازین شرعی و مقررات قانونی . این عدم انطباق ممکن است صورت های مختلفی داشته باشد که در قانون آیین دادرسی مدنی موارد آن تحت عنوان « موارد نقض » پیش بینی شده است .

به عبارت دیگر ، در صورتی که رأیی در دیوانعالی کشور مورد فرجام خواهی قرار گیرد ، دادگاه رأی صادر شده را مورد بررسی قرار می دهد و در صورتی که یکسری از موارد را احراز نماید ، حکم صادر شده را نقض می نماید . اما نکته مهم در مورد این جهات نقض آن است که اگرچه فرجام خواه به جهتی که ممکن است سبب نقض شود استناد نکرده باشد ، باز هم دیوانعالی کشور این موارد را مورد بررسی قرار می دهد و در صورتی که وجود آن را احراز کند ، رأی را نقض می کند .

حتما بخوانید: وظایف دیوان عالی کشور چیست

موارد نقض حکمی که از آن فرجام خواهی شده

موارد نقض حکمی که از آن فرجام خواهی شده ، به عنوان جهات نقض حکم فرجام خواهی شده در موادی از قانون آیین دادرسی مدنی مورد اشاره قرار گرفته اند که در این قسمت به بررسی این موارد می پردازیم :

1 ) عدم صلاحیت دادگاه صادر کننده رأی 

در صورتی که دادگاه صادر کننده رأی صلاحیت ذاتی نداشته باشد ، دیوانعالی کشور این رأی را نقض می کند . همچنین ، در صورتی که دادگاه صادر کننده رأی صلاحیت محلی نداشته باشد که در این حالت ، رأی در صورتی نقض می شود که خوانده در مهلت مقرر ، در دادگاه نخستین ایراد عدم صلاحیت را مطرح کرده باشد . برای اطلاع از نقض رای در دیوان عالی می توان از طریق سامانه ثنا اقدام به پیگیری پرونده دیوان عالی کشور نمود .

2 ) مخالفت رأی صادره با موازین شرعی و مقررات قانونی

در صورتی که دادگاه حکمی صادر کرده باشد که با مقررات قانونی در تعارض باشد ، دیوانعالی کشور آن را نقض می کند . همچنین در صورتی که به علت فقدان قوانین و مقررات ، دادگاه با استناد به احکام و موازین شرعی حکم صادر کرده باشد و بر اساس موازین شرعی ، رأی صحیح نباشد .

3 ) عدم رعایت اصول دادرسی ، قواعد آمره و حقوق اصحاب دعوی

در صورتیکه عدم رعایت این مسائل به اندازه ای از اهمیت باشد که رأی را از اعتبار بیندازد ، دیوانعالی کشور آن را نقض می نماید .

4 ) صدور آراء مغایر در یک موضوع

در صورتیکه آراء مغایر با یکدیگر ، بدون سبب قانونی در یک موضوع و بین همان اصحاب دعوی اقامه شده باشد و حکم قطعی صادر شده ولی دوباره همان دعوی با همان اشخاص و همان موضوع اقامه شود و خوانده ایراد امر قضاوت شده را مطرح نکند و حکمی که صادر می شود مغایر حکم اولیه باشد ، دیوانعالی کشور آن را نقض می نماید .

بیشتر بخوانید: فرجام خواهی در امور حقوقی

5 ) نقص تحقیقات و عدم توجه به دلایل طرفین

در صورتی که تحقیقات انجام شده ناقص بوده باشد و یا به دلایلی که طرفین دعوا به آنها استناد کرده اند توجهی نشده باشد ، دیوان عالی کشور رأی صادر شده را نقض می نماید .

6 ) تعارض بین اسباب موجهه و منطوق رأی 

در صورتی که مفاد رأی صادر شده با یکی از مواد قانونی مطابقت داشته باشد ولی اسباب توجیهی آن با ماده دیگری تطبیق داده شود . مثلا دعوایی بابت ده میلیون ریال بابت اجاره بهای ملکی اقامه شده باشد و دادگاه در اسباب توجیهی رأی ، عقد اجاره میان طرفین را احراز کرده است اما بعنوان نتیجه ، احکام بیع ( فروش ) ملکی را اجرا کند و خواهان محکوم به بی حقی شده باشد .

7) سوء تفسیر قرارداد

در مواردی که دعوا ناشی از قرارداد بوده و به مفاد صریح سند یا قانون یا آیین نامه مربوط به آن قرارداد معنای دیگری غیر از معنای مورد نظر دادگاه صادر کننده رأی داده شود ، رأی صادر شده نقض می گردد . مثلا قراردادی که میان دو طرف بسته شده را دادگاه صادر کننده رأی اجاره دانسته و بر اساس آن حکم صادر کند ، اما در مرحله فرجام ، قضات دیوان عالی کشور آن را عقد بیع بدانند که در این صورت حکم نقض می شود .

8 ) عدم صحت مندرجات رأی

در صورتی که عدم صحت اسناد ، مدارک و نوشته ها  که طرفین در جریان دادرسی اقامه کرده اند ثابت شود ، رأی صادر شده نقض می گردد . لازم به ذکر است که پس از احراز یکی از جهات ، دیوان رای صادره را نقض می کند ؛ اما خود دیوان رسیدگی ماهوی نکرده و رای صادر نمی کند . بلکه پس از نقض رای ، پرونده را به مرجع صالح ( دادگاه هم عرض ) ارجاع می دهد تا دوباره مورد رسیدگی قرار گیرد و رای صحیح صادر شود .

در ادامه بخوانید: ماده 469 قانون آیین دادرسی کیفری

 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد موارد نقض حکم در دیوانعالی کشور در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون موارد نقض حکم در دیوانعالی کشور​​ پاسخ دهند .

 

 

سوالات متداول

1- فرجام خواهی از رایی که توسط دادگاه صادر شده است به چه صورت است ؟

2- در چه شرایطی دیوان عالی کشور رای صادر شده را نقض می کند ؟

3- پس از اینکه رای دادگاه توسط دیوان عالی کشور نقض شد چه اتفاقی می افتد ؟

---

نظرات کاربران