سردفتری و دفتریاری

جرم زورگیری یا اخاذی، عبارت است از اینکه فردی، با تهدید مالی، جانی و شرافتی، اقدام به درخواست مال، وجه، انجام کار یا عدم انجام کاری، از شخص دیگر نماید. حکم زورگیری در قانون مجازات اسلامی، حبس و شلاق است. عنصر مادی، قانونی و معنوی، عناصر جرم زورگیری و اخاذی هستند. عنصر مادی، به معنای انجام رفتار مجرمانه و عنصر معنوی، همان قصد ضرر رساندن به دیگری است.   

قانون گذار، در قانون مجازات اسلامی، اقدام به پیش بینی جرایم و مجازات آن ها نموده و در پی آن است تا با جرم انگاری و در نظر گرفتن ضمانت اجرایی برای جرایم، از حجم جرایم موجود در جامعه بکاهد. با این وجود، برخی افراد، همچنان، ابایی از مجازات های مندرج در قانون نداشته و مرتکب جرم می شوند و از این طریق، حقوق دیگر افراد را ضایع و نظم عمومی جامعه را برهم می زنند.

گروهی از مجرمین، با انگیزه های مالی، دست به جرایمی، همچون سرقت، کلاهبرداری، تحصیل مال از طریق نامشروع و سایر موارد مندرج در قانون می زنند. یکی از جرایمی که مرتکب، انگیزه مالی داشته و جان و مال و آبروی افراد را هدف قرار می دهد، اخاذی یا زورگیری است که مجازات بسیار سنگینی برای مرتکبین، در پی خواهد داشت. 

از این رو، در این مقاله، قصد داریم به این پرسش پاسخ دهیم که جرم اخاذی چیست و مجازات زورگیری در قانون مجازات اسلامی، چه می باشد؟ سپس، به بررسی عناصر این جرم، از جمله عنصر مادی، عنصر معنوی و عنصر قانونی بپردازیم. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

جرم زورگیری یا اخاذی چیست

در پاسخ به این پرسش که جرم اخاذی چیست؟ باید به قانون مجازات اسلامی، مراجعه کرد. قانون مجازات اسلامی، در ماده 699 خود مقرر می دارد: "هرگاه، کسی دیگری را به هر نحو، تهدید به قتل یا ضررهای نفسی و شرافتی یا مالی و یا به افشای سری، نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از این‌ که به این واسطه، تقاضای وجه و یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده و یا ننموده باشد، به مجازات شلاق تا 74 ضربه یا زندان از دو ماه تا دو سال، محکوم خواهد شد. " 

بر اساس این ماده، هرگونه تقاضای وجه یا مال، انجام کار یا عدم انجام کار، با استفاده از تهدید جانی، مالی و شرافتی یا تهدید به افشای اسرار، مجازات زورگیری در قانون مجازات اسلامی را در پی دارد. این تهدید، می تواند در خصوص خود فرد یا خانواده او باشد و به صورت اینترنتی یا حضوری انجام شود. در هر صورت، چنانچه کسی، از راه انواع تهدید، قصد کسب مال یا وجه از دیگری را داشته باشد، مجرم محسوب و به مجازات زورگیری در قانون مجازات اسلامی، محکوم خواهد شد. شایان ذکر است تهدید در فضای مجازی، مجازات جرم تهدید به آبروریزی در فضای مجازی را در پی خواهد داشت.

بر اساس ماده 699 قانون مجازات اسلامی، اقدام به زورگیری و اخاذی، با تهدید جانی، مالی، شرافتی فرد یا خویشاوندن او یا تهدید به فاش کردن اسرار خصوصی او و نزدیکانش، مجازات در پی دارد. مجازات شخصی که اقدام به زورگیری و اخاذی می نماید، می تواند مواردی از قرار شلاق تا 74 ضربه و یا زندان از دو ماه تا دو سال باشد.

پس از توضیح در خصوص اینکه جرم اخاذی چیست و مجازات زورگیری در قانون مجازات اسلامی  چه می باشد، در ادامه قصد داریم در خصوص عناصر این جرم، نظیر عنصر مادی، قانونی و معنوی صحبت کنیم و مفهوم حقوقی هر یک از عناصر این جرم را بگوییم. 

عنصر قانونی جرم زورگیری یا اخاذی در قانون مجازات اسلامی

در قسمت قبل، توضیح دادیم که جرم اخاذی چیست و مجازات زورگیری در قانون مجازات اسلامی چه می باشد. پس از توضیح در خصوص مفهوم جرم زورگیری یا اخاذی، باید، درباره عناصر این جرم، صحبت کنیم. به طور کلی، هر جرم، دارای سه عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی بوده و جرم اخاذی نیز مستثنی از این امر نیست. اولین عنصر از عناصر هر جرم، عنصر قانونی آن می باشد. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص عنصر قانونی جرم اخاذی یا زورگیری توضیح دهیم.

عنصر قانونی جرم، یعنی اینکه قانون گذار، در قانون، عملی را جرم دانسته و برای آن، مجازات تعیین کرده باشد. اما با این وجود، و با وجود اینکه جرم زورگیری یا اخاذی ( که به آن، باج گیری هم می گویند ) اهمیت زیادی دارد، قانون گذار، این عنوان مجرمانه را به طور مستقل و تحت عنوان زورگیری و اخاذی، تعریف نکرده است؛ ولیکن، به طور کلی، می توان این جرم را از ماده 699 قانون مجازات اسلامی استنباط نمود. 

ماده 699 قانون مجازات اسلامی اشعار می دارد: "هرگاه، کسی دیگری را به هر نحو، تهدید به قتل یا ضررهای نفسی و شرافتی یا مالی و یا به افشای سری، نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از این‌ که به این واسطه، تقاضای وجه و یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده و یا ننموده باشد، به مجازات شلاق تا 74 ضربه یا زندان از دو ماه تا دو سال، محکوم خواهد شد. " بر این اساس، می توان، ماده 699 قانون مجازات را به عنوان عنصر قانونی این جرم، لحاظ کرد.

پس از توضیح در این خصوص که عنصر قانونی جرم اخاذی چیست، در ادامه، دیگر عناصر، یعنی عنصر مادی و عنصر معنوی جرم اخاذی را نیز بررسی خواهیم کرد.

عنصر مادی جرم زورگیری یا اخاذی

در قسمت قبل، پس از پاسخ به این پرسش که جرم خاذی چیست و مجازات زورگیری در قانون مجازات اسلامی چه می باشد؟ عناصر یک جرم را نام برده و عنصر قانونی، از عناصر جرم زورگیری یا اخاذی را تعریف کردیم. در این قسمت، قصد داریم، به تعریف یکی دیگر از عناصر جرم اخاذی یا زورگیری، یعنی عنصر مادی این جرم  بپردازیم. به طور کلی، عنصر مادی جرم، یعنی، مجرم، رفتاری که در قانون مجازات اسلامی یا سایر قوانین، جرم دانسته شده است را در عالم مادی و دنیای واقعی، انجام دهد و به عبارتی، مرتکب آن جرم گردد. عنصر مادی جرم اخاذی یا زورگیری عبارتند از:

تهدید:

تهدید یعنی، کسی، دیگری را از انجام یک کار نامشروع و غیرقانونی، بترساند؛ اعم از اینکه در ازای این ترساندن، مالی را از او بخواهد یا از او بخواهد برایش کاری انجام دهد یا از او دریافت مال یا انجام کار را نخواهد. تهدید برای اخاذی، باید به یکی از روش های تهدید به قتل، تهدید به ضرر شرف ، تهدید به ضرر نفس ، تهدید به ضرر مالی یا تهدید به فاش کردن یک سر باشد.

تقاضای مال، وجه، انجام کار و یا عدم انجام کار، به واسطه تهدید:

گفتیم در جرم تهدید، تقاضا یا عدم تقاضای دریافت مال، از تهدید شونده یا درخواست کار از او، هم می تواند صورت بگیرد و هم می تواند صورت نگیرد، اما در جرم اخاذی، این گونه نیست. دومین امری که برای تحقق جرم اخاذی، لازم است، این بوده که فرد تهدید کننده، همراه با تهدید، از تهدید شونده، درخواست مال ، وجه، انجام کار یا عدم انجام کاری را کرده باشد. 

 جمع هر دوی این موارد، عنصر مادی جرم زورگیری یا اخاذی را تشکیل می دهند.

عنصر روانی جرم زورگیری یا اخاذی

در قسمت های قبل، توضیح دادیم که عنصر قانونی و عنصر مادی جرم زورگیری یا اخاذی چیست و گفتیم که در عنصر مادی این جرم، تهدید، باید، توام با درخواست مال، وجه، انجام کار یا عدم انجام کاری باشد. در این قسمت، قصد داریم، یکی دیگر از عناصر جرم زورگیری یا اخاذی، یعنی عنصر معنوی جرم را بررسی کنیم و بگوییم که عنصر روانی یا معنوی جرم اخاذی چیست. 

عنصر روانی یا عنصر معنوی جرم که به آن، سوء نیت نیز می گویند، یعنی فرد، قصد ضرر رساندن و آسیب به دیگری را داشته باشد. عنصر معنوی در جرم اخاذی، این است که شخص تهدید کننده، قصد ایجاد دلهره و ترس در تهدید شونده را داشته باشد و بخواهد از این طریق، کسب مال کند یا انجام امر یا عدم انجام امری را محقق نماید. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص جرم زورگیری یا اخاذی و عناصر آن در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جرم زورگیری یا اخاذی و عناصر آن​​​ پاسخ دهند. ​