خانواده

انواع وصیت نامه عبارت است از: وصیت نامه دست نویس، سری و رسمی. وصیت نامه دست نویس باید به خط و امضای وصیت کننده باشد و تاریخ تنظیم در آن ذکر گردد. وصیت نامه سری می تواند به خط موصی نباشد، اما حتما باید به امضای موصی برسد و در اداره ثبت محل اقامت وی به امانت گذارده شود. برای تنظیم وصیت نامه محضری است باید به دفاتر اسناد رسمی مراجعه نمود.

بسیار برای افراد پیش آمده است که با فکر به مرگ خود؛ نگران اوضاع برخی موارد من جمله تربیت فرزندان، نحوه اداره برخی اموال، دیون و بدهی ها یا اختلافات تقسیم ارث میان وراثین بعد از فوت و.. شوند. در این راستا؛ از جمله امتیازاتی که به موجب شرع و قانون به افراد داده شده تا بتوانند در خصوص امور بعد از فوتشان به تعیین و تکلیف بپردازند؛ نوشتن وصیت طی سندی به نام وصیت نامه است.

داشتن یک وصیت نامه می تواند دارای آثار فردی و اجتماعی مفیدی باشد. از جمله این که تا حد زیادی از بروز اختلاف میان وراث بعد از فوت جلوگیری نموده، موجبات تجلی و ظهور خواست و اراده فرد بعد از فوت گردد و از حضور افراد در محاکم جهت حل اختلاف در تقسیم ارث و امور مربوط به ارث بکاهد.

از این رو، در این مقاله، پس از ارائه تعریف مختصری از چیستی وصیت به معرفی انواع وصیت نامه از جمله وصیت نامه رسمی یا محضری، وصیت نامه سری و وصیت نامه خودنوشت یا دست نویس، به نحوه تنظیم و اعتبار آن ها در قانون بپردازیم. جهت اطلاع از انواع وصیت نامه و نحوه تنظیم آن با ما همراه باشید.

وصیت نامه چیست

وصیت نامه سندی است که در آن، قبل از فوت، فرد به تعیین تکلیف اموال و دارایی ها یا به عبارتی آنچه از او به ارث باقی می ماند؛ پرداخته و یا دستور به انجام امر یا اموری برای بعد از فوتش می نماید. محتوای این سند در اصطلاح حقوقی وصیت نام دارد.

به موجب ماده 825 و 826 قانون مدنی؛ وصیت می تواند به دو صورت عهدی یا تملیکی باشد. وصیت تملیکی آن است که فردی، با نوشتن وصیت نامه، مال یا منفعت مالی را برای زمان بعد از فوت خود مجانی به مالکیت شخص دیگری دهد و وصیت عهدی عبارت است از این که شخص یک یا چند نفر را مامور بر انجام امر یا اموری برای بعد از فوت خود نماید.

بر اساس ماده 276 قانون امور حسبی وصیت فرد از حیث قانونی می تواند در سندی به نام وصیت نامه و به سه صورت دست نویس (خودنوشت)، رسمی (محضری) و سری باشد. مستفاد از ماده 291 قانون امور حسبی؛ جهت اعتبار وصیت نامه بعد از فوت در مراجع رسمی، همچنین حصول اطمینان از اجرای وصیت، وصیت نامه باید کاملا مطابق تشریفات قانونی و شرعی تنظیم گردد که در ادامه مقاله به تفصیل به توضیح هریک از انواع وصیت نامه و شرایط تنظیم و اعتبار آن ها خواهیم پرداخت.

انواع وصیت نامه

در قسمت گذشته، به این پرسش پاسخ دادیم که وصیت نامه چیست و در این خصوص، بیان نمودیم که وصیت نامه، سندی است که در آن شخص، برای اموال خود، بعد از زمان مرگش، تعیین تکلیف نموده و یا در آن، انجام یا عدم انجام کاری را درخواست می نماید.

در این میان، یکی از سوالاتی که برای اشخاص مطرح می شود؛ این است که انواع وصیت نامه چیست؟ و افراد می توانند وصیت نامه خود را به چند شکل تنظیم نمایند. در پاسخ به این پرسش می بایست بیان نمود که ماده 825 قانون مدنی، وصیت نامه ها را به قسمت وصیت نامه تملیکی و عهدی تقسیم نموده است.

وصیت تملیکی به این معنی است که کسی عین یا منفعتی را از مال خود؛ برای زمان بعد از فوتش، به دیگری مجانا تملیک کند؛ اما وصیت عهدی عبارت است از این که شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مامور نماید. هم چنین، در یک تقسیم بندی دیگر، می توان وصیت نامه به سه نوع وصیت نامه رسمی، دست نویس یا خودنوشت و نیز وصیت نامه سری دسته بندی نمود که به جهت اطلاع متقاضیان، در قسمت های بعدی مقاله به طور مفصل به آن پرداخته خواهد شد.

وصیت نامه دست نویس یا خودنوشت

وصیت نامه دست نویس که به آن وصیت نامه خود نوشت یا وصیت نامه عادی نیز گفته می شود؛ سندی عادی است که فرد وصیت کننده (موصی) به خط خود نوشته و در آن به تعیین تکلیف در خصوص اموال و دارایی ها و برخی امور برای زمان بعد از فوت خود می نماید. جهت اعتبار وصیت نامه دست نویس یا خودنوشت​ رعایت شرایط و ضوابط زیر الزامی است:

حتما باید به خط خود وصیت کننده نوشته شده باشد. (بر اساس ماده 280 قانون امور حسبی افراد بی سواد قادر به تنظیم وصیت نامه خود نوشت نخواهند بود)

تاریخ تنظیم وصیت اعم از روز، ماه، سال به خط وصیت کننده موجود باشد.

وصیت کننده آن را امضا زده باشد. (مهر یا اثر انگشت جایگزین امضاء نمی گردد.)

برای اعتبار و استفاده از وصیت نامه دستی در محاکم، علاوه بر موارد بالا باید به این مهم نیز اشاره داشت که بر اساس ماده 294 قانون امور حسبی که اشعار می دارد: "دادگاه بخش در آگهی که برای اداره یا تصفیه ترکه یا تصدیق حصر وراثت می‌ شود قید می‌ کند که هر کس وصیت‌ نامه‌ ای از متوفی نزد او‌ است در مدت سه ماه به دادگاهی که آگهی نموده بفرستد و پس از گذشتن این مدت هر وصیت‌نامه‌ ای (‌جز وصیت‌ نامه رسمی و سری) ابراز شود از‌ درجه اعتبار ساقط است." چنانچه وصیت نامه خودنوشت ظرف سه ماه از آگهی حصر وراثت به دادگاه فرستاده نشود از درجه اعتبار ساقط است.

وصیت نامه رسمی

یکی دیگر از انواع وصیت نامه، وصیت نامه رسمی (محضری) است. وصیت نامه رسمی یا محضری یکی از انواع وصیت نامه است که با حضور فرد در دفاتر اسناد رسمی تنظیم گردیده و مانند سایر اسناد رسمی تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی از اعتبار قانونی بالایی برخوردار می باشد و می تواند نقش زیادی در پیشگیری از اختلاف در تقسیم ارث داشته باشد. این وصیت نامه دارای نکات مثبتی است که در زیر به آن شاره می گردد:

بر خلاف وصیت نامه خودنوشت و وصیت نامه سری امکان تنظیم وصیت نامه رسمی برای افراد بی سواد نیز فراهم است.

با ثبت رسمی وصیت نامه، دیگر نیازی به اثبات اصالت سند وصیت نامه در محاکم نخواهد بود.

وصیت کننده می تواند اطمینان داشته باشد که پس از فوتش مفاد وصیت نامه تغییری نخواهد یافت.

در صورت مخدوش یا گم شدن آن همواره یک نسخه از وصیت نامه در دفتر اسناد رسمی ای که وصیت نامه در آن تنظیم شده موجود می باشد.

وصیت نامه می تواند به دو صورت وصیت نامه شفاهی و هم چنین؛ کتبی تنظیم شود. وصیت نامه شفاهی تنها در موارد به خصوصی دارای اعتبار می باشد. به منظور اطلاع از موارد اعتبار وصیت نامه شفاهی؛ مطالعه مقاله زیر توصیه می شود.

وصیت نامه سری

یکی دیگر از انواع وصیت نامه، وصیت نامه سری می باشد که در واقع ترکیبی از وصیت نامه خودنوشت (دست نویس) و وصیت نامه محضری (رسمی) است. برای این که وصیت نامه سری، دارای اعتبار باشد؛ وجود شرایطی الزامی می باشد. شرایط اعتبار و تنظیم این وصیت نامه به شرح زیر است:

وصیت نامه سری می تواند به خط خود موصی (وصیت کننده) یا به خط فرد دیگری نوشته شود، اما باید حتما به امضای موصی برسد.

بر اساس ماده 280 قانون امور حسبی افراد بی سواد نمی توانند وصیت نامه سری تنظیم کنند.

اشخاصی که نمی توانند صحبت کنند برای تنظیم وصیت نامه سری باید آن را به خط خود نوشته و امضا کنند و در حضور مسئول دفتر اسناد رسمی در وصیت نامه بنویسد که وصیت نامه متعلق به اوست و مسئول دفتر نیز باید صحت آن را تایید کند.

پس از تنظیم در اداره ثبت محل اقامت موصی یا محل های دیگری که در آیین نامه وزارت دادگستری تعیین شده است به امانت گذاشته می شود و علت سری نام گذاشتن آن نیز همین امر است.

این نوع از وصیت نامه یک سند عادی است اما سند ثبت امانت گذاردن آن سندی رسمی محسوب شده و به همین موجب؛ وصیت کننده با امانت گذاردن آن به صحتش اقرار نموده و اثبات جعلی بودن و عدم اعتبار آن با مدعی عدم اعتبار می باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص انواع وصیت نامه در کانال موضوعات حقوقی دینا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع وصیت نامه پاسخ دهند.