انحلال ازدواج موقت و روش های آن

انحلال عقد موقت یا ازدواج منقطع می تواند به روش های مختلفی صورت پذیرد که مهم ترین آن ها شامل پایان یافتن مدت تعیین شده در عقد، بذل مدت از سوی مرد، فوت یکی از زوجین و یا تحقق شروط فسخ ضمن عقد می باشد. همچنین شروط و روش های انحلال عقد منقطع این امکان را فراهم می آورد که در صورت توافق طرفین یا وجود شرایط خاص مانند جنون یا عیوب فاحش، عقد پیش از پایان مدت نیز منحل گردد.

انحلال عقد موقت (متعه) بر اساس شروط و روش های مشخصی صورت می گیرد که مهم ترین آن ها شامل پایان طبیعی مدت عقد، بذل مدت از سوی مرد، فوت یکی از زوجین، و تحقق شروط فسخ ضمن العقد است. برخلاف ازدواج دائم که نیاز به طلاق دارد، در عقد منقطع با پایان یافتن مدت تعیین شده، رابطه زوجیت به صورت خودکار منحل می شود. همچنین، طرفین می توانند با توافق یکدیگر یا بر اساس شروطی که از ابتدا در عقد گنجانده اند، عقد را پیش از پایان مدت فسخ کنند. 

انحلال عقد موقت از اهمیت حقوقی و اجتماعی بالایی برخوردار است، چرا که هم به حفظ حقوق زوجین کمک می کند و هم از بروز اختلافات احتمالی پیشگیری می نماید. روش های مختلف انحلال این عقد هر کدام به تناسب موقعیت و شرایط طرفین کاربرد داشته و نظام حقوقی اسلام با تنظیم این شیوه ها، انعطاف پذیری مناسبی در روابط زناشویی موقت ایجاد کرده است. 

با توجه به اهمیت موضوع انحلال ازدواج موقت و روش های آن در این مقاله، مفهوم انحلال ازدواج موقت بررسی شده است؛ سپس، در خصوص روش های انحلال عقد موقت و موارد آن، توضیحاتی ارائه شده است.

انحلال ازدواج موقت

نکاح موقت یا ازدواج منقطع از مباحث مهم حقوق خانواده محسوب می شود که شیوه های انحلال متمایزی نسبت به ازدواج دائم دارد. این نوع عقد با تعیین مدت مشخصی شکل می گیرد و به محض انقضای این مدت یا تحقق شرایط خاص دیگر، رابطه زوجیت به صورت خودکار پایان می یابد. برخلاف نکاح دائم که انحلال آن عمدتا از طریق طلاق صورت می پذیرد، انفساخ عقد موقت دارای ویژگی های حقوقی منحصر به فردی است که ضرورت بررسی دقیق تر را ایجاب می نماید.

ماهیت انحلال عقد موقت مبتنی بر مدت مقرر در عقد است. با سپری شدن مدت تعیین شده، رابطه زوجیت بدون نیاز به تشریفات قانونی خاصی مانند طلاق، خودبه خود منحل می شود. همچنین امکان انحلال پیش از موعد نیز در مواردی همچون بذل مدت توسط مرد یا فوت یکی از طرفین وجود دارد. این تمایزات ساختاری، بیانگر تفاوت های ماهوی میان دو نهاد نکاح دائم و موقت در نظام حقوقی اسلام می باشد.

آثار حقوقی انحلال نکاح منقطع دارای پیامدهای ویژه ای است. از جمله مهم ترین این آثار می توان به لزوم رعایت عده توسط زن و عدم توارث بین زوجین اشاره نمود. همچنین در صورت فوت هر یک از طرفین در طول مدت عقد، حق ارث برای طرف مقابل ایجاد نمی شود. این مسائل بر اهمیت آگاهی کامل از احکام و شرایط انحلال و نیز لزوم تدوین دقیق شروط ضمن عقد در نکاح موقت تاکید دارد.

شروط و روش های انحلال عقد موقت

در قسمت قبل، در خصوص مفهوم عقد نکاح موقت و انحلال ازدواج موقت، توضیح داده شده و گفته شد که انحلال ازدواج موقت، به معنای پایان یافتن محرمیت میان زن و مرد و از بین رفتن عقد ازدواج می باشد. در این قسمت، در خصوص روش های انحلال عقد موقت، صحبت خواهد شد. بر اساس قانون مدنی، روش های انحلال عقد موقت، عبارتند از:

بذل مدت در عقد موقت یا فسخ یک طرفه عقد موقت

یکی از روش های انحلال عقد موقت، آن است که مرد، باقی مانده مدت عقد موقت را به زن ببخشد یا اصطلاحا، عقد موقت را فسخ یک طرفه عقد کند. بذل مدت در عقد موقت، به اختیار مرد است؛ اما، در صورتی که زن نیز به موجب شرط ضمن عقد یا اعطای وکالت از جانب مرد، حق بذل را داشته باشد، می تواند اقدام به بذل مدت نموده و از قید زوجیت مرد، رها شود. همچنین، در صورت وجود مصادیق عسر و حرج، نظیر عدم امنیت جانی و سایر موارد، زن می تواند از دادگاه، تقاضای الزام مرد به بذل مدت در عقد موقت را داشته باشد.

انقضای مدت در عقد موقت

یکی دیگر از روش های انحلال عقد موقت، انقضای مدت یا پایان یافتن مهلت آن است. همانگونه که گفته شد یکی از تفاوت های صیغه با عقد دائم، آن است که عقد موقت، محدود به یک ظرف زمانی است. مثلا، عقد موقت، برای مدت دو سال بسته می شود . به همین دلیل، بعد از آنکه مدت عقد موقت به پایان رسید، عقد، خود به خود منحل شده و از بین می رود.

فوت یکی از زوجین

از دیگر روش های انحلال عقد موقت، فوت یکی از زوجین است. طبیعی است که در صورت فوت زن یا مرد، عقد ازدواج، منحل می شود و از این بابت، میان عقد دائم یا موقت، تفاوتی وجود ندارد.

فسخ نکاح

از دیگر روش های انحلال عقد موقت، انحلال آن به واسطه فسخ نکاح می باشد. فسخ نکاح، صرفا، در شرایط پیش بینی شده در قانون، امکان پذیر است. عیوب مختص زن و مرد که در قانون مدنی، پیش بینی شده است، تدلیس و تخلف از شرط صفت، از جمله موارد فسخ نکاح است. 

نظام حقوقی اسلام با در نظر گرفتن احکام خاصی مانند لزوم نگهداری عده توسط زن و عدم توارث بین زوجین در نکاح موقت و انحلال آن، سعی در حفظ حقوق هر دو طرف و تنظیم مناسبات خانوادگی داشته است. این احکام نشان دهنده توجه عمیق شارع به تمام جوانب این نهاد حقوقی است. با این حال، آگاهی کامل از شرایط و آثار حقوقی انحلال عقد موقت برای طرفین ضروری است تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انحلال ازدواج موقت و روش های آن در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انحلال ازدواج موقت و روش های آن پاسخ دهند.