اوراق گام چیست

اوراق گام در جهت کاهش بار تامین مالی از دوش بانک ها به وجود آمده است. در واقع پیش از این بانک ها برای تامین نقدینگی بنگاه های اقتصادی از راه ارائه تسهیلات بانکی اقدام می کردند. اما با روی کار آمدن اوراق گام، بانک ها صرفا پرداخت وجه را به فروشندگان طرف قرارداد با بنگاه های اقتصادی از طریق این اوراق تضمین می کنند و پرداختی از سوی بانک ها صورت نمی گیرد.

همه واحدهای تولیدی در برهه ای از زمان درگیر تامین مالی برای تهیه مواد اولیه و پیشبرد کار تولیدی خود می شوند. از جمله اولین راه ها برای تامین مبلغ مورد نیاز، مراجعه به بانک و استفاده از تسهیلات بانکی در قالب وام است. اما چند سالی است که واحدهای تولیدی علاوه بر تامین نقدینگی از این راه، از طریق دیگری از بانک ها کمک می گیرند. در این روش اعتبار و ضمانت بانک راه گشا است و کلید آن نیز استفاده از اوراق گام است.

این اوراق معمولا برای تامین مواد اولیه صنایع و واحدهای تولیدی کوچک و متوسط صادر می شود. همچنین برای تهیه کالاهای مصرفی و هزینه های جاری در مسیر تولید نیز قابلیت انتشار دارد. با توجه به این موضوع باید در نظر داشت که این اوراق تامین کننده هزینه های سرمایه ای نیست.

در واقع اوراق گام به جهت تامین مواد لازم برای پیشبرد تولید در صنایع مختلف به کار می رود و مهم ترین هدف آن کمک به چرخه تولید است. چنانچه مایلید درباره این اوراق، مزایای آن، نحوه صدور آن و نقش آن در بازار بورس و نیز شرایط پذیرش اوراق گام برای تخصیص ارز واردات اطلاعات لازم را کسب کنید با این مقاله همراه باشید.

اوراق گام چیست؟

گام، مخفف عبارت «گواهی اعتبار مولد» است و منظور از اوراق گام، اوراقی است که بانک ها برای تامین نقدینگی بنگاه های اقتصادی صادر می کنند. این اوراق برای کمک به رفع چالش های خرید مواد اولیه و تامین سرمایه در گردش بنگاه های تولیدی کوچک و متوسط ایجاد شده اند.

چنانچه یک بنگاه اقتصادی در جریان تامین مواد اولیه مورد نیاز خود دچار کمبود نقدینگی باشد، به بانک مراجعه کرده و فاکتور هزینه تامین مواد اولیه که از فروشنده دریافت نموده است را ارائه می کند. پس از احراز صلاحیت و شرایط بنگاه مراجعه کننده برای دریافت اوراق گام، این اوراق در وجه فروشنده صادر می شوند.

اوراق گام، از جمله اوراق بهادار محسوب می شوند و پس از انتشار قابلیت خرید و فروش در بازار سرمایه را دارند. در واقع تامین کننده مواد اولیه بنگاه اقتصادی می تواند هر زمان که بخواهد این اوراق را در بازار سرمایه به فروش برساند و وجه حاصل از فروش را دریافت کند.

کاربرد اوراق گام در بورس کالا

اوراق گام به خریداران کالا از بورس این امکان را می دهد از طریق این اوراق، مواد اولیه یا کالای مدنظر خود را خریداری کنند. همچنین فروشندگان این اوراق نیز می توانند اوراق خود را در بورس کالا بفروشند و یا برای خرید کالای موردنیاز، اوراق گام خود را منتقل کنند.

دارنده اوراق گام می تواند این اوراق را تا زمان سررسید آن نزد خود نگه دارد تا پول حاصل از فروش به بنگاه اقتصادی متعهد را در زمان معین شده دریافت کند. با این حال هر زمان که نیاز به نقدینگی داشت و یا درصدد خرید کالا برای مصارف تولیدی خود بود، می تواند اوراق گام را در بازار بورس کالا به فروش برساند.

روشن است که بنگاه هایی که برای تامین کالا و مواد اولیه به بانک ها معرفی می شوند برای فعالیت در بازار سرمایه و تنزیل یا انتقال اوراق در این بازار باید دارای کد بورسی باشند. به علاوه برای انتقال این اوراق به بنگاه های بعدی نیز نیاز است که بنگاه خریدار کد بورسی داشته باشد.

مزایای اوراق گام

اوراق گام یک نوآوری برای تامین مالی واحدهای تولیدی کوچک و متوسط است و از این جهت حائز اهمیت است. در واقع در جریان استفاده از اوراق گام اتکا به بانک ها برای تامین نقدینگی این واحدها کاهش یافته و بازار سرمایه با اعتبار و نقدینگی خود به میدان می آید.

شرکت های تولیدی بسیاری برای تامین سرمایه در گردش یا تهیه مواد اولیه به بانک ها مراجعه می کنند و این خود باعث افزایش فشار تامین نقدینگی روی بانک ها است. عدم تامین این نقدینگی به طور مستقیم توسط بانک ها، سبب می شود پول جدید چاپ نشود و اوراق گام از این جهت خاصیت غیرتورمی دارد.

تامین شدن هزینه مواد اولیه مورد نیاز بنگاه های تولیدی در کنار تضمین نقدشوندگی این هزینه ها به تامین کنندگان این مواد اولیه، موجب افزایش تولید می شود. در واقع این اوراق با داشتن حمایت و ضمانت بانک صادرکننده، از اعتبار کافی برخوردارند تا در زنجیره تامین تولید کشور، به عنوان یک عنصر کارآمد نقش داشته باشند.

ارکان گواهی اعتبار مولد

گواهی اعتبار مولد سه شاخصه دارد؛ بانک، بنگاه متعهد و متقاضی. منظور از بنگاه متعهد، آن بنگاه اقتصادی است که به دنبال تامین مالی برای دریافت کالا و خدمات است. متقاضی، واحد تولید کننده ای است که بنگاه متعهد برای تهیه مواد اولیه به آن مراجعه کرده است. متقاضی درواقع همان فروشنده حقیقی و یا حقوقی است.

بانک یا موسسه اعتباری موظف است بنگاه متعهد و درخواست او را اعتبارسنجی کند. به طور مثال از صوري نبودن موضوع معامله و یا وجود تناسب و ارتباط بین موضوع معامله و زمینه فعالیت بنگاه متعهد و متقاضی اطمینان حاصل کند. اوراق گام برای بنگاه متعهدی که حداقل يک سال از شروع بهره برداری از آن گذشته باشد، قابل صدور است.

سقف ضمانت اوراق گام هر سال توسط بانک مرکزی مشخص و به بانک ها و موسسات اعتباری ابلاغ می شود. این بانک ها با در نظر گرفتن این سقف، پس از مراجعه بنگاه متعهد به بانک، سقف اعتباری این بنگاه را نیز اعتبارسنجی می کنند و مجاز به صدور اوراق گام متناسب با این سقف می باشند.

بانک های عامل انتشار اوراق گام باید سررسید اوراق را نیز مشخص نمایند. این سررسید براساس زمان مندرج در فاکتوری که بنگاه متعهد از متقاضی دریافت کرده است قابل تعیین است. همچنین زمان پرداخت و سررسید اوراق گام می تواند بر اساس توافق و تشخیص موسسه اعتباری معین گردد.

سامانه گام که سامانه صدور و مديريت اوراق گام در بازار سرمایه است نقش کلیدی در نقل و انتقالات مربوط به اوراق گام دارد. نقل و انتقال این اوراق، در سامانه گام فقط براساس قیمت اسمی اوراق امکان دارد و این تغییرات و ثبت اطلاعات مربوط به متقاضیان بعدی توسط بانک یا موسسه اعتباری در سامانه گام انجام می شود.

ویژگی های اوراق گام

اوراق گام بر مبنای عقد ضمان تنظیم می شود و کلیه الزامات و قوانین مربوط به این عقد بر بانک و متعهد بار می شود. صدور اوراق گام، از جمله فعالیت های اعتباری بانک ها محسوب می شود. کارمزد صدور اوراق گام نیز برابر با کارمزد صدور ضمانت‌ نامه است. بانک بر اثر این ضمانت، تعهدات واحدهای تولیدی را در برابر فروشندگان و تامین کنندگان تضمین می کنند.

این اوراق بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی سندی تجاری با نام محسوب شده و در نتیجه امکان نقدشوندگی و همچنین قابلیت نقل و انتقال دارند. این اوراق غیرکاغذی بوده و بدون کوپن سود منتشر می شوند. اوراق گام در قطعات استاندارد یک میلیون ریالی عرضه می شوند و سررسید آن ها نیز از 1 تا 9 ماه است.

اوراق گام قابلیت تنزیل در بازار سرمایه را دارد. چنانچه تامین کننده مواد اولیه که اوراق گام در اختیار او قرار دارد، بخواهد قبل از موعد سررسید این اوراق را به پول تبدیل کند، می تواند آن را در بورس اوراق بهادار به نرخ تنزیل، نقد کند.

نحوه خرید بدون پول و با اوراق گام در بورس کالا

اوراق گام به عنوان سندی که ضمانت بانک را با خود دارد، به جای پول نقد می تواند در معاملات استفاده شود. برای خرید در بورس کالا نیز واحدهای تولید کننده می توانند به جای پرداخت پول، با انتقال اوراق گام به فروشنده، کالای موردنیاز خود را تهیه کنند.

در اواخر شهریور 1401 از سوی بانک مرکزی اعلام شد که امکان استفاده از ابزارهای تامین مالی اعتباری از جمله اوراق گام، در معاملات بورس کالا فراهم می شود و در تاریخ 10 مهر 1401 نخستین تسویه معاملاتی با اوراق گام در بورس کالا انجام گرفت. استفاده از اوراق گام تا مبلغ 100 هزار میلیارد تومان در مناسبات تامین مالی، از اهدافی است که توسط بانک مرکز، وزارت صمت و اقتصاد در نظر گرفته شده است.

اوراق گام از جمله ابزارهای تامین مالی زنجیره ای است که در بورس کالا این قابلیت به خوبی ظاهر می شود. بورس کالا، طیف وسیعی از بنگاه های تولیدی نظیر صنایع قطعه سازی، صنایع شیمیایی، خودرو سازی و... را پوشش می دهد. بانک مرکزی قصد دارد ورود اوراق گام را به روش های پرداخت در زنجیره تامین سایر صنایع نیز تسهیل کند تا با افزایش تنوع کالاهایی که با اوراق گام قابل فروش و انتقال است مسیر تولید در کشور هموارتر گردد.

شرایط پذیرش اوراق گام برای تخصیص ارز واردات 

در قسمت های پیشین مقاله، توضیحات کاملی در خصوص این که اوراق گام چیست و کاربرد و مزایای آن چه می باشد، ارائه گردید. در این قسمت از مقاله قصد داریم تا به توضیح شرایط پذیرش اوراق گام برای تخصیص ارز واردات بپردازیم که عبارتند از: 

با درخواست دارنده اوراق گام (متقاضی دوم و بعد از آن)، بانک مکلف است که اوراق گام را به جای سپرده ریالی تخصیص ارز، مورد پذیرش قرار داده و و مسدود کند.

بانک عامل مجاز به مسدودی اوراق گام صادرشده توسط خود نیست.

اوراق گام مسدود شده در زمان انتقال، می بایست دارای مدت زمان تا سررسید سه ماه یا کمتر از آن و تا انتهای بهمن سال مالی پذیرش اوراق باشد.

دارنده اوراق گام مسدودشده جهت سپرده تخصیص ارز، مجاز به انتقال اوراق گام مزبور در زنجیره تولید و تنزیل نیست.

ثبت مسدودی اوراق گام برای اوراق غیرقابل انتقال به بازار سرمایه و اوراق قابل انتقال به بازار سرمایه، مطابق با مندرجات سایت صدور و مدیریت اوراق گام در بازار پول انجام می‌ شود. هم چنین، مسدود کردن اوراق گام برای اوراق قابل انتقال به بازار سرمایه که به بازار سرمایه منتقل شده، بر اساس بازار سرمایه و انجام فرآیندهای مربوط در شرکت سپرده‌ گذاری مرکزی و تسویه وجوه است.

درصورت تخصیص ارز قبل از تاریخ سررسید اوراق گام مسدود شده، متقاضی تخصیص ارز موظف است ضمن درخواست رفع مسدودی اوراق گام، طی سه روز نسبت به تکمیل وجه جهت تامین ارز اقدام کند.

علاوه بر شرایط فوق الذکر، در صورت تخصیص ارز بعد از سررسید اوراق گام مسدودشده، بانک‌ عامل موظف است ضمن رفع مسدودی اوراق گام نسبت به دریافت سپرده ریالی تخصیص ارز یا دریافت اوراق گام جایگزین با سررسید جدید اقدام کند. در صورت ابطال، انقضاء گواهی ثبت آماری یا عدم تخصیص ارز، لازم است که بانک با دریافت درخواست متقاضی تخصیص ارز مبنی بر انصراف از درخواست تخصیص ارز نسبت به آزادسازی اوراق گام مسدودشده ظرف سه روز بانکی اقدام نماید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اوراق گام در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اوراق گام پاسخ دهند.