جعاله چیست و ارکان جعاله

معنی جعاله، اجرت، مزد یا چیزی است که در مقابل انجام دادن کاری به دیگری پرداخت می شود. قرارداد جعاله یا عقد جعاله، به معنای این است که شخصی، ملتزم به پرداخت اجرتی معلوم، در قبال انجام عملی، توسط یک شخص معین یا نامعین گردد. جاعل، عامل و جعل، ارکان جعاله هستند و مشروع بودن و عقلانی بودن، از جمله شرایط عمل مورد جعاله می باشند.

افراد، با اهداف مختلف، با یکدیگر، اقدام به انعقاد قرارداد می نمایند و به موجب قانون مدنی، تمامی قراردادهای میان افراد، چنانچه مخالف قواعد آمره نباشند، صحیح هستند. در قانون، عقود را به دو دوسته عقود معین و نامعین، تقسیم کرده اند که هر کدام، قواعد و ارکان مخصوص به خود را دارا می باشند.

عقود معین، به عقودی گفته می شود که در قانون مدنی، اسم و نام مشخصی دارند؛ عقد بیع، عقد ضمان و عقد جعاله، از جمله عقود معین هستند. عقد جعاله که در عرف به آن، عقد جایزه نیز می گویند، عقد معینی است که ارکان مخصوص به خود را داشته و چنانچه این عقد، بر مبنای موارد مورد نظر قانون گذار، منعقد نگردد، فاقد اثر حقوقی خواهد بود.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، به بررسی این پرسش بپردازیم که معنی جعاله چیست و قرارداد جعاله به چه معناست؛ سپس، به تعریف ارکان جعاله با مثال آن ها و شرایط عمل مورد جعاله، خواهیم پرداخت. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

جعاله چیست ؟

برای پاسخ به این پرسش که معنی جعاله چیست؟ باید، معنای این کلمه را از منظر لغوی و حقوقی، بررسی کنیم. جعاله از ریشه کلمه جعل بوده و به معنی چیزی است که در مقابل انجام دادن کاری، به دیگری پرداخت می شود. جعاله در لغت، به معنی اجرت و دستمزد است. جعاله در حقوق، نام یک عقد معین است که در ماده 561 قانون مدنی، تعریف شده است.

ماده 561 قانون مدنی، در تعریف جعاله، مقرر می دارد: "جعاله، عبارت است از التزام شخصی، به ادای اجرت معلوم، در مقابل عملی، اعم از اینکه طرف، معین باشد یا غیر معین". با توجه به این تعریف، جعاله، نوعی عقد معین است که در آن، شخصی، ملتزم به پرداخت اجرتی، در برابر کار انجام شده می گردد و مشخص بودن انجام دهنده کار، اهمیتی ندارد.  

قرارداد جعاله چیست

در قسمت قبل، به بررسی این پرسش پرداختیم که معنی جعاله چیست و گفتیم که در عالم حقوق، جعاله، نام یکی از عقود است که قانون مدنی، هنگام تعریف عقد معین و عقد نامعین و تفاوت آنها، از جعاله، تحت عنوان یکی از عقود معین نام برده است. پس از پاسخ به این پرسش که معنی جعاله چیست، در این قسمت، قصد داریم، به تعریف قرارداد جعاله بپردازیم. 

برای تعریف قرارداد جعاله، باید به ماده 561 قانون مدنی و مواد پس از آن، مراجعه کرد. بر اساس این ماده، جعاله، عقدی است که در آن، یکی از طرفین، برای انجام عملی، توسط یک شخص معین یا نامعین، ملتزم به پرداخت اجرتی معلوم می گردد. در جعاله، مشخص نمودن شخصی که انجام دهنده عمل است، الزامی نیست. همچنین، کیفیات نحوه انجام عمل مورد نظر نیز می تواند مبهم باشد.

فرض کنید، در خیابان، یک آگهی با این تیتر چسبیده شده باشد: " یک کیف با مشخصات ....... گم شده، به یابنده، پاداش داده می شود". این آگهی، یکی از مصادیق جعاله است. در این آگهی، کسی که مالش را گم کرده، به دیگران وعده می دهد که اگر مال او را پیدا کرده و به او تحویل دهند، پاداش و مژدگانی دریافت می کنند. در این مثال، شخص انجام دهنده جعاله، می تواند هر کسی باشد و فقط کافی است، با هر کیفیتی، کیف مورد نظر را پیدا کرده و تحویل آگهی دهنده نماید تا از مزد و اجرت برخوردار شود.

ارکان جعاله

در قسمت قبل، به تعریف این موضوع پرداختیم که قرارداد جعاله چیست و گفتیم که معین بودن یا نبودن شخص انجام دهنده کار، در قرارداد جعاله ، اهمیتی ندارد. پس از تعریف اینکه قرارداد جعاله چیست، در این قسمت، قصد داریم، تعریف ارکان جعاله را با مثال، را بررسی کرده و بگوییم که تعریف ارکان جعاله، چه می باشد. جعاله، از سه رکن تشکیل شده است. یعنی برای اینکه بتوانیم اسم یک عمل حقوقی را جعاله بگذاریم، باید این سه عنصر با هم وجود داشته باشند. ارکان جعاله عبارتند از :

جاعل :

در تعریف ارکان جعاله با مثال، ابتدا، به تعریف اولین رکن آن، یعنی، جاعل، می پردازیم. جاعل، کسی است که درخواست انجام کاری را کرده است. مثلا کسی آگهی می زند؛ به یابنده کیف با مشخصات معینی، مژدگانی خواهد داد.

عامل :

در ادامه تعریف ارکان جعاله با مثال، به تعریف دومین رکن، یعنی عامل خواهیم پرداخت. عامل، کسی است که کار درخواست شده را انجام می دهد. عامل، می تواند یک فرد معین یا فرد یا افراد نامعینی باشد.

جُعل :

و در نهایت امر در تعریف ارکان جعاله با مثال، جعل را تعریف خواهیم کرد. جعل، به دستمزد و اجرتی که باید پرداخته شود، می گویند.

 این سه رکن، باهم، جعاله را تشکیل می دهند. شاید این سوال برای شما پیش بیاید که چه زمانی باید دستمزد قرارداد جعاله، پرداخت شود؟ برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، می توانید اقدام به مطالعه مقاله زمان دریافت و میزان دستمزد در جعاله که در زیر، لینک آن، آمده است، نمایید.

شرایط عمل مورد جعاله

در قسمت های قبل، به این پرسش ها پاسخ دادیم که معنی جعاله چیست، قرارداد جعاله چه می باشد و تعریف ارکان جعاله، چیست. پس از پاسخ به این پرسش ها، در این قسمت، قصد داریم، شرایط عمل مورد جعاله را بررسی کنیم و بگوییم که عمل مورد جعاله، باید چه شرایطی داشته باشد. شرایط قانونی عمل مورد جعاله، عبارتند از:

مشروع باشد:

جعاله بر عمل نامشروع، باطل است. یعنی، کسی نمی تواند بگوید اگر شخصی، این مقدار مواد مخدر را جا به جا کند، به او اجرت می دهم.

عقلانی باشد:

بنابراین درخواست انجام یک کار بیهوده و عبث، جعاله محسوب نمی شود.

انجام آن، بر جاعل، واجب نباشد:

عمل مورد جعاله، نباید کاری باشد که انجام آن، بر خود جاعل، واجب است. مثلا، جاعل نمی تواند بگوید اگر کسی به جای من روزه بگیرد، به او مبلغی پول می دهم. 

در سه حالت بالا، جعاله باطل است و اثر حقوقی، بر آن، بار نخواهد شد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص جعاله و ارکان آن در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جعاله و ارکان آن پاسخ دهند.