تفاوت طلاق رجعی و بائن

طلاق رجعی، طلاقی است که بعد از جاری شدن صیغه طلاق و صرفا در مدت عده، مرد از حق رجوع به زن، برخوردار می باشد و طلاق بائن، طلاقی بوده که این حق رجوع، در آن، وجود ندارد. از جمله فرق و تفاوت طلاق رجعی و بائن، این است که در طلاق رجعی، بر خلاف بائن، زن در مدت عده، از حق نفقه برخوردار می باشد.

طلاق، یک نهاد حقوقی است که در قانون مدنی، برای خاتمه دادن به عقد ازدواج دائم و نه عقد موقت، مورد پیش بینی قرار گرفته و چنانچه زن و مردی بخواهند، از یکدیگر، متارکه نمایند، باید بر حسب شرایط خود، یکی از انواع طلاق را انتخاب کنند.

در قانون مدنی و بر اساس قوانین فقهی، طلاق را می توان به دو نوع رجعی و بائن تقسیم بندی کرد. هر کدام از انواع طلاق، احکام ویژه خود را دارند و آثاری که بر جای می گذارند متفاوت است. به همین جهت، ضروری بوده تا از چیستی این دو نوع از انواع طلاق، آثاری که بر جای می گذارند و فرق و تفاوت آن ها با یکدیگر، مطلع بود تا هنگام تصمیم بر جدایی، با آثار حقوقی منفی ناشی از آن ها، مواجه نشد.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم در خصوص چیستی و فرق و تفاوت طلاق رجعی و بائن، صحبت کنیم و توضیح دهیم که هر کدام از این انواع طلاق، چه اثری بر زن و مرد دارد و حکم ارث در طلاق رجعی و بائن چیست. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این امر، می توانند در ادامه مقاله، همراه ما باشند.

طلاق رجعی و طلاق بائن چیست

برای پاسخ به این پرسش که طلاق رجعی و طلاق بائن چیست​؟ باید به مواد 1144 و 1148 قانون مدنی، رجوع کرد و متن هر یک از این دو ماده را مورد بررسی قرار داد. هر یک از مواد فوق الذکر، به ترتیب، در تعریف طلاق بائن و طلاق رجعی، مقرر می دارند: "در طلاق بائن، برای شوهر حق رجوع نیست." و "در طلاق رجعی، برای شوهر در مدت عده، حق رجوع است." 

بنابراین، طلاق رجعی، طلاقی است به درخواست مرد که در آن، پس از جاری شدن صیغه طلاق، مرد می تواند در مدت عده طلاق، به همسر خود، رجوع کرده و بدین ترتیب، طلاق، باطل شود و شایان ذکر است که قبول یا عدم قبول رجوع مرد از سوی زن، در تاثیر رجوع بر بطلان طلاق یا عدم تاثیر آن، نقشی نداشته و صرف اراده مرد بر رجوع، کافی است.

طلاق بائن که خود دارای دو نوع خلع و مبارات است، طلاقی بوده که دادخواست آن، برای صدور حکم طلاق یا صدور گواهی عدم امکان سازش، توسط زن، مرد یا با توافق هردوی زن و مرد، ثبت می شود و پس از جاری شدن صیغه طلاق بائن، مرد از حق رجوع، برخوردار نیست مگر در شرایط استثنائی که زن در مدت عده، از فدیه خود، یعنی آنچه برای راضی کردن مرد بر طلاق، به وی بخشیده، رجوع کند که در این شرایط، برای مرد نیز حق رجوع از طلاق، ولو بائن، ایجاد می گردد.

شایان ذکر است، از آنجا که طلاق قبل از نزدیکی (طلاق زن باکره) و طلاق زن یائسه، همچنین، طلاق برای بار سوم (سومین طلاق که پس از سه وصلت متوالی به عمل آید )، بائن محسوب می شود، ولو اینکه از سوی مرد صورت گیرد، برای وی، ایجاد کننده حق رجوع نیست.

فرق و تفاوت های طلاق رجعی و طلاق بائن

پس از توضیح چیستی طلاق رجعی و بائن، در این بخش قصد داریم، فرق و تفاوت های طلاق رجعی و طلاق بائن را بگوییم. اولین فرق و تفاوت طلاق رجعی و بائن، در خصوص امکان رجوع مرد از طلاق است؛ در طلاق رجعی، مرد می تواند در ایام عده طلاق رجعی از طلاق رجوع کند، بدون اینکه دوباره عقدی میان آن ها منعقد شود اما، در طلاق بائن چنین امری امکانپذیر نیست و برای اینکه زن و مرد دوباره به زوجیت هم درآیند باید، عقد جدیدی میان آن ها خوانده شود و مهریه تعیین گردد.

دومین مورد تفاوت طلاق رجعی و طلاق بائن این است که در صورت بائن بودن طلاق، در مواردی که زن، یائسه و باکره باشد، عده نداشته و می تواند، بلافاصله با مرد دیگری ازدواج کند؛ اما در صورتی که طلاق از نوع رجعی باشد، زن باید تا پایان مدت عده صبر کند و سپس ازدواج نماید. شایان ذکر است در طلاق بائن غیر یائسه و غیر باکره، زن ملزم به رعایت مدت عده طلاق هست.

سومین فرق طلاق رجعی و بائن در ماده 943 قانون مدنی بیان شده است و مستفاد از آن، اگر طلاق رجعی باشد، زن و مرد، در طول مدت عده، از یکدیگر، ارث خواهند برد. اما در طلاق بائن، هیچ یک از آنان در صورت فوت دیگری در مدت عده، ارثی نمی برند.

چهارمین فرق و تفاوت طلاق رجعی و طلاق بائن از آنجایی ناشی می شود که در طلاق رجعی، زن کماکان در حکم زوجه مرد است و مرد موظف به ایفای تکالیفی در برابر زن خود می باشد. به عنوان مثال ، با اینکه زن و مرد از هم جدا شده اند، اما به لحاظ شرعی، مرد نمی تواند تا زمانیکه مدت عده به پایان نرسیده، مطلقه رجعیه را از منزل خارج کند مگر اینکه زن، به اختیار، منزل را ترک نماید.

آخرین مورد فرق طلاق رجعی و بائن، مربوط به نفقه زن در طلاق رجعی و بائن است. مستفاد از ماده 1109 قانون مدنی، در مدت عده طلاق رجعی، نفقه مطلقه رجعیه، تکلیف مرد است و تنها در شرایطی این امر، صادق نخواهد بود که طلاق، به علت ناشزه بودن زن رخ داده باشد. اما اگر انحلال نکاح به علت طلاق باین بوده باشد، زن حقی برای دریافت نفقه ندارد مگر اینکه حامله باشد.

حکم ارث در طلاق رجعی و بائن

همانطور که پیش از این نیز اشاره شد؛ طلاق رجعی طلاقی است که در دوره عده برای مرد حق رجوع باشد، اما طلاق بائن این گونه نیست. در صورت فوت یکی از زن و شوهر مادامی که از یکدیگر جدا نشده اند، دیگری از او ارث می برد، اما در دوران پس از طلاق این موضوع متفاوت است.

به موجب ماده 943 قانون مدنی: «اگر شوهر زن خود را به طلاق رجعی مطلقه کند هر یک از آن ها که قبل
از انقضاء عده بمیرد دیگری از او ارث می برد لیکن اگر فوت یکی از آن ها بعد از انقضاء عده بوده و یا طلاق بائن باشد از یکدیگر ارث نمی برند.» این ماده به وضوح شرایط قطعی ارث بری پس از طلاق و در دوران عده و پس از آن را شرح داده است.

اگر طلاق بائن باشد، در دوران عده و پس از انقضای عده هیچ یک از زوجین از دیگری ارث نخواهد برد، اما اگر چنانچه طلاق رجعی باشد و فوت در دوران عده باشد، زوجین از یکدیگر ارث می برند؛ اما پس از انقضای مدت عده در طلاق رجعی هم از یکدیگر ارث نخواهند برد. همچنین لازم به ذکر است اگر شوهر در حال مرض زن خود را طلاق دهد ودر ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد زوجه او ارث می برد اگرچه طلاق بائن باشد مشروط بر این که زن شوهر نکرده باشد. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تفاوت طلاق رجعی و بائن در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون فرق طلاق رجعی و بائن پاسخ دهند.