وضعیت حقوقی فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی مسئله ای است که از سالیان دور مشکلات بسیاری را برای شناسنامه دار کردن آنها ، مسائل تحصیلی و برخورداری از هرگونه حقوق شهرندی به وجود می آورده است . اما اکنون با تصویب قانون جدید اعطای تابعیت فرزندان مادران ایرانی ، این مادران تحت شرایطی می توانند برای فرزندان خود تابعیت ایرانی درخواست کنند .

سال ها است که مادران ایرانی که با مردان خارجی ازدواج کرده اند غم هویت فرزند خود را دارند . فرزند آن ها از مادری ایرانی بود که در ایران به دنیا آمده بود ، اما چون کشور ما سیستم خون را مورد پذیرش قرار داده است ، این مادران رنج بسیاری برای شناسنامه دار کردن پسران و دختران خود متحمل شدند . 
 

بعد از سال ها سردرگمی بالاخره سیستم قانونگذاری گامی در جهت به رسمیت شناختن مادران به عنوان انتقال دهندگان وراثت و نسب برداشته است . در این مقاله ابتدا به تعریف تابعیت پرداخته و انواع سیستم های آن را بیان می کنیم ، پس از آن سیر تغییرات وضعیت این فرزندان و در آخر قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیر ایرانی را می نگریم .

شرایط تابعیت فرزندان زنان ایرانی

تابعیت از موضوعات احوال شخصیه بوده و عبارت است از رابطه ی سیاسی و معنوی که شخص را به دولت معینی مرتبط می کند . هر فردی دارای تابعیت مشخص باشد تبعه است و کسی که تابعیت هیچ کشوری را ندارد بدون تابعیت یا آپارترید ( apatride ) است . 
دولت ها به دو طریق تابعیت کشور خود را به افراد داده یا آن را تحمیل می کنند ؛ یعنی سیستم اعطای تابعیت به دو صورت است :الف) سیستم خون ب) سیستم خاک ، که در ادامه شرح مختصری از آن را بیان می کنیم :

سیستم خون : سیستمی که در آن تابعیت از طریق نسب به فرزند منتقل می شود . 

سیستم خاک : همان تابعیت ارضی است که از طریق محل تولد فرد مشخص می شود . یعنی هرکس در قلمرو هر کشوری به دنیا بیاید ، تبعه آن محسوب می شود .

نکته ی قابل توجه در تابعیت ، تغییر تابعیت در ازدواج است . دولت ها در خصوص ازدواج افراد با تابعیت های متفاوت 2 روش را در پیش می گیرند ، استقلال تابعیت و وحدت تابعیت : 

استقلال تابعیت : هر زن و مردی که دارای تابعیت متفاوتی هستند و با یکدیگر ازدواج می کنند ، تابعیت خود را حفظ می کنند و تابعیت هیچ کدام بر دیگری تحمیل نمی شود .

وحدت تابعیت : وضعیتی این که بعد از ازدواج تابعیت یکی از آن ها بر دیگری تحمیل می شود .

قانون ایران سیستم خون را اعمال می کند و درباره تابعیت بعد از ازدواج مرد ایرانی با زن خارجی ، روش وحدت را پذیرفته است اما در مورد ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی ، طبق ماده 987 قانون مدنی ، زن ایرانی پس از ازدواج با تبعه خارجی به تابعیت ایرانی خود باقی خواهد ماند مگر این که تابعیت مرد به زن تحمیل شود .

به عبارت ساده تر اگر زن ایرانی با مرد خارجی ازدواج کند ، تابعیت ایرانی خود را حفظ می کند ، مگر این که سیستم تابعیت کشور همسر وی ، تابعیت مرد را تحمیل کند . اما اگر مرد ایرانی با زن خارجی ازدواج کند ، تابعیت مرد ، یعنی تابعیت ایران به او تحمیل می شود .

قانون مدنی ، بین کسانی که تابعیت خود به خود و از ابتدا به آنها اعطا می شود و کسانی که بعدا درخواست تابعیت می دهند تفاوت گذاشته است . بر طبق ماده 976 قانون مدنی این افراد تابعیت ایرانی دارند :

• کسانی که پدر آنها ایرانی است (متولد ایران یا خارج از ایران )
• کسانی که در ایران از پدر و مادر نا معلوم متولد شده اند 
• کسانی که در ایران یکی از پدر و مادر خارجی آنها در ایران متولد شده اند ، به وجود بیاید . یعنی پدر و مادر آن ها ایرانی نیستند ، فقط یکی از آن ها در ایران متولد شده اند و خود فرد هم در ایران به دنیا بیاید .

بر اساس این ماده سه گروه دیگر نیز ایرانی محسوب می شوند ، یعنی آنان که بعدا به صورت اکتسابی تبعه ایران می شوند :

• کسانی که در ایران از پدر خارجی متولد شده اند و بعد از 18 سالگی درخواست تابعیت ایران را دارند
• هر زن تبعه خارجی که با مرد ایرانی ازدواج کند 
• هر تبعه خارجی که تابعیت ایران را کسب کند 

بنابراین مشاهده می کنیم که قانونگذار ، در قانون مدنی صراحتا از اعطای تابعیت به پسر یا دختر مادر ایرانی نامی نبرده است و همین موضوع مشکلات زیادی را برای این گروه به وجود آورده بود که در ادامه به بررسی مشکلات تابعیت فرزندان زنان ایرانی می پردازیم .

شرایط تابعیت فرزندان زنان ایرانی

تابعیت از موضوعات احوال شخصیه بوده و عبارت است از رابطه ی سیاسی و معنوی که شخص را به دولت معینی مرتبط می کند . هر فردی دارای تابعیت مشخص باشد تبعه است و کسی که تابعیت هیچ کشوری را ندارد بدون تابعیت یا آپارترید ( apatride ) است . 
دولت ها به دو طریق تابعیت کشور خود را به افراد داده یا آن را تحمیل می کنند ؛ یعنی سیستم اعطای تابعیت به دو صورت است :الف) سیستم خون ب) سیستم خاک ، که در ادامه شرح مختصری از آن را بیان می کنیم :

سیستم خون : سیستمی که در آن تابعیت از طریق نسب به فرزند منتقل می شود . 

سیستم خاک : همان تابعیت ارضی است که از طریق محل تولد فرد مشخص می شود . یعنی هرکس در قلمرو هر کشوری به دنیا بیاید ، تبعه آن محسوب می شود .

نکته ی قابل توجه در تابعیت ، تغییر تابعیت در ازدواج است . دولت ها در خصوص ازدواج افراد با تابعیت های متفاوت 2 روش را در پیش می گیرند ، استقلال تابعیت و وحدت تابعیت : 

استقلال تابعیت : هر زن و مردی که دارای تابعیت متفاوتی هستند و با یکدیگر ازدواج می کنند ، تابعیت خود را حفظ می کنند و تابعیت هیچ کدام بر دیگری تحمیل نمی شود .

وحدت تابعیت : وضعیتی این که بعد از ازدواج تابعیت یکی از آن ها بر دیگری تحمیل می شود .

قانون ایران سیستم خون را اعمال می کند و درباره تابعیت بعد از ازدواج مرد ایرانی با زن خارجی ، روش وحدت را پذیرفته است اما در مورد ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی ، طبق ماده 987 قانون مدنی ، زن ایرانی پس از ازدواج با تبعه خارجی به تابعیت ایرانی خود باقی خواهد ماند مگر این که تابعیت مرد به زن تحمیل شود .

به عبارت ساده تر اگر زن ایرانی با مرد خارجی ازدواج کند ، تابعیت ایرانی خود را حفظ می کند ، مگر این که سیستم تابعیت کشور همسر وی ، تابعیت مرد را تحمیل کند . اما اگر مرد ایرانی با زن خارجی ازدواج کند ، تابعیت مرد ، یعنی تابعیت ایران به او تحمیل می شود .

قانون مدنی ، بین کسانی که تابعیت خود به خود و از ابتدا به آنها اعطا می شود و کسانی که بعدا درخواست تابعیت می دهند تفاوت گذاشته است . بر طبق ماده 976 قانون مدنی این افراد تابعیت ایرانی دارند :

• کسانی که پدر آنها ایرانی است (متولد ایران یا خارج از ایران )
• کسانی که در ایران از پدر و مادر نا معلوم متولد شده اند 
• کسانی که در ایران یکی از پدر و مادر خارجی آنها در ایران متولد شده اند ، به وجود بیاید . یعنی پدر و مادر آن ها ایرانی نیستند ، فقط یکی از آن ها در ایران متولد شده اند و خود فرد هم در ایران به دنیا بیاید .

بر اساس این ماده سه گروه دیگر نیز ایرانی محسوب می شوند ، یعنی آنان که بعدا به صورت اکتسابی تبعه ایران می شوند :

• کسانی که در ایران از پدر خارجی متولد شده اند و بعد از 18 سالگی درخواست تابعیت ایران را دارند
• هر زن تبعه خارجی که با مرد ایرانی ازدواج کند 
• هر تبعه خارجی که تابعیت ایران را کسب کند 

بنابراین مشاهده می کنیم که قانونگذار ، در قانون مدنی صراحتا از اعطای تابعیت به پسر یا دختر مادر ایرانی نامی نبرده است و همین موضوع مشکلات زیادی را برای این گروه به وجود آورده بود که در ادامه به بررسی مشکلات تابعیت فرزندان زنان ایرانی می پردازیم .

شرایط تابعیت فرزندان زنان ایرانی

تابعیت از موضوعات احوال شخصیه بوده و عبارت است از رابطه ی سیاسی و معنوی که شخص را به دولت معینی مرتبط می کند . هر فردی دارای تابعیت مشخص باشد تبعه است و کسی که تابعیت هیچ کشوری را ندارد بدون تابعیت یا آپارترید ( apatride ) است . 
دولت ها به دو طریق تابعیت کشور خود را به افراد داده یا آن را تحمیل می کنند ؛ یعنی سیستم اعطای تابعیت به دو صورت است :الف) سیستم خون ب) سیستم خاک ، که در ادامه شرح مختصری از آن را بیان می کنیم :

سیستم خون : سیستمی که در آن تابعیت از طریق نسب به فرزند منتقل می شود . 

سیستم خاک : همان تابعیت ارضی است که از طریق محل تولد فرد مشخص می شود . یعنی هرکس در قلمرو هر کشوری به دنیا بیاید ، تبعه آن محسوب می شود .

نکته ی قابل توجه در تابعیت ، تغییر تابعیت در ازدواج است . دولت ها در خصوص ازدواج افراد با تابعیت های متفاوت 2 روش را در پیش می گیرند ، استقلال تابعیت و وحدت تابعیت : 

استقلال تابعیت : هر زن و مردی که دارای تابعیت متفاوتی هستند و با یکدیگر ازدواج می کنند ، تابعیت خود را حفظ می کنند و تابعیت هیچ کدام بر دیگری تحمیل نمی شود .

وحدت تابعیت : وضعیتی این که بعد از ازدواج تابعیت یکی از آن ها بر دیگری تحمیل می شود .

قانون ایران سیستم خون را اعمال می کند و درباره تابعیت بعد از ازدواج مرد ایرانی با زن خارجی ، روش وحدت را پذیرفته است اما در مورد ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی ، طبق ماده 987 قانون مدنی ، زن ایرانی پس از ازدواج با تبعه خارجی به تابعیت ایرانی خود باقی خواهد ماند مگر این که تابعیت مرد به زن تحمیل شود .

به عبارت ساده تر اگر زن ایرانی با مرد خارجی ازدواج کند ، تابعیت ایرانی خود را حفظ می کند ، مگر این که سیستم تابعیت کشور همسر وی ، تابعیت مرد را تحمیل کند . اما اگر مرد ایرانی با زن خارجی ازدواج کند ، تابعیت مرد ، یعنی تابعیت ایران به او تحمیل می شود .

قانون مدنی ، بین کسانی که تابعیت خود به خود و از ابتدا به آنها اعطا می شود و کسانی که بعدا درخواست تابعیت می دهند تفاوت گذاشته است . بر طبق ماده 976 قانون مدنی این افراد تابعیت ایرانی دارند :

• کسانی که پدر آنها ایرانی است (متولد ایران یا خارج از ایران )
• کسانی که در ایران از پدر و مادر نا معلوم متولد شده اند 
• کسانی که در ایران یکی از پدر و مادر خارجی آنها در ایران متولد شده اند ، به وجود بیاید . یعنی پدر و مادر آن ها ایرانی نیستند ، فقط یکی از آن ها در ایران متولد شده اند و خود فرد هم در ایران به دنیا بیاید .

بر اساس این ماده سه گروه دیگر نیز ایرانی محسوب می شوند ، یعنی آنان که بعدا به صورت اکتسابی تبعه ایران می شوند :

• کسانی که در ایران از پدر خارجی متولد شده اند و بعد از 18 سالگی درخواست تابعیت ایران را دارند
• هر زن تبعه خارجی که با مرد ایرانی ازدواج کند 
• هر تبعه خارجی که تابعیت ایران را کسب کند 

بنابراین مشاهده می کنیم که قانونگذار ، در قانون مدنی صراحتا از اعطای تابعیت به پسر یا دختر مادر ایرانی نامی نبرده است و همین موضوع مشکلات زیادی را برای این گروه به وجود آورده بود که در ادامه به بررسی مشکلات تابعیت فرزندان زنان ایرانی می پردازیم .