اهلیت در لغت به معنای شایستگی و لیاقت و صلاحیت برای امری است . در قانون تعریفی از اهلیت نشده است . اما در خصوص مفهوم اهلیت باید گفت از منظر حقوقی اهلیت یعنی شایستگی ای که قانون به یک نفر می دهد تا آن فرد بتواند صاحب یک حق شود و یا آن را اجرا کند . به همین ترتیب ، زمانی که شخصی می خواهد در دادگاه دعوایی را مطرح کند باید به لحاظ قانونی اهلیت یا صلاحیت لازم برای اقامه دعوا را داشته باشد . همچنین در صورتی که دعوایی علیه شخصی مطرح می شود و او قصد مراجعه به دادگاه و دفاع از خود را دارد نیز باید واجد اهلیت بود . در این صورت ، بحث از اهلیت اصحاب دعوا یکی از مباحث مهمی است که ضمن قانون آیین دادرسی مدنی به آن پرداخته شده است . به همین مناسبت در ادامه این مقاله قصد داریم عدم اهلیت اصحاب دعوا اعم از خواهان دعوا و خوانده دعوی را مورد بحث و بررسی قرار بدهیم و آثار عدم اهلیت طرفین دعوا را بررسی کنیم .

عدم اهلیت اصحاب دعوا

پر واضح است که مراجعه به دادگاه برای هر یک از اصحاب دعوا آثار مهم قانونی به بار می آورد ؛ به این دلیل که خواهان معمولا در پی تضییع حق خود به دادگاه مراجعه کرده و دادخواستی تقدیم می دارد . در مقابل نیز ، دعوای مطرح شده علیه خوانده ممکن است حقوق وی را متضرر کند و به همین دلیل پاسخگویی صحیح و طرح دفاعیات مناسب با دعوا واجد اهمیت فراوانی است . به همین دلیل ، بر اساس قانون هر یک از اصحاب دعوا برای شرکت در جلسات دادرسی در دادگاه باید اهلیت قانونی لازم را داشته باشند . با عنایت به قوانین موجود در نظام حقوقی ایران ، اهلیت را می توان صفت شخصی دانست که به بلوغ و رشد کافی رسیده باشد و علاوه بر آن ، عاقل باشد . سن بلوغ در ایران برای پسران 15 سال تمام قمری و برای دختران 9 سال تمام قمری است . علاوه بر این ، هر یک از اصحاب یا طرفین دعوا باید به سن رشد که عموما 18 سال است رسیده باشند و مجنون یا دیوانه نیز نباشند . لذا همانگونه که ملاحظه می شود ، هر یک از اصحاب دعوا اعم از خواهان و خوانده دعوا باید اهلیت قانونی لازم را داشته باشند . در غیر این صورت ، عدم اهلیت اصحاب دعوا در جریان رسیدگی به دعوا خلل وارد نموده و آثاری را به جای می گذارد که در ادامه به توضیح آثار عدم اهلیت طرفین دعوا اعم از خواهان یا خوانده دعوا می پردازیم .

آثار عدم اهلیت طرفین دعوا

عدم اهلیت اصحاب یا طرفین دعوا به عنوان یکی از موانع و ایرادات رسیدگی به دعوا ضمن ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی شناخته شده و مورد بررسی قرار گفته است . به همین دلیل می توان گفت اثر عدم اهلیت هر یک از اصحاب دعوا اعم از خواهان یا خوانده دعوا آن است که طرف مقابل وی می تواند به عدم اهلیت او ایراد وارد نماید که به چنین ایرادی " ایراد عدم اهلیت اصحاب دعوا " گفته می شود . به موجب بند 3 این ماده در خصوص عدم اهلیت خواهان دعوا است ، مقرر شده است که اگر خواهان به جهتی از جهات قانونی از قبیل صغر ، عدم رشد ، جنون یا ممنوعیت از تصرف در اموال در نتیجه حکم ورشکستگی اهلیت قانونی برای اقامه دعوا را نداشته باشد ، خوانده دعوا می تواند به این موضوع اعتراض نماید . علاوه بر این ، لزوم اهلیت خوانده دعوا و آثار عدم اهلیت خوانده دعوا نیز ضمن ماده 86 مورد اشاره قرار گرفته است که بر اساس آن ، در صورتی که خوانده اهلیت نداشته باشد ، می تواند از پاسخ در ماهیت دعوا امتناع کند که در چنین شرایطی اصولا دادگاه قرار عدم اهلیت صادر می کند .

بنابراین ، به طور خلاصه می توان گفت عدم اهلیت اصحاب دعوا اعم از خواهان و یا خوانده دعوا سبب می شود که طرف مقابل بتواند به این موضوع اعتراض کرده و ایراد عدم اهلیت مطرح نماید که در پی طرح این ایراد ، دادگاه اهلیت خواهان وخوانده را مورد بررسی قرار می دهد و اگر عدم اهلیت هر یک از اصحاب دعوا محرز گردید ، دادگاه قرار رد دعوا را صادر می کند و در صورتی که عدم اهلیت هر یک از خواهان و خوانده احراز نشد ، دادگاه به رسیدگی ادامه می دهد و رای مقتضی را صادر خواهد کرد . لازم به ذکر است که طرح ایراد عدم اهلیت خواهان یا خوانده دعوی در دادگاه به عنوان یکی از آثار عدم اهلیت اصحاب دعوا تنها تا پایان اولین جلسه دادرسی امکان پذیر است و صرفا در برخی از شرایط ، پس از اولین جلسه دادرسی نیز قابل طرح است که در مقاله مهلت طرح ایراد عدم اهلیت به آن پرداخته شده است .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد عدم اهلیت خواهان و خوانده دعوا در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون عدم اهلیت خواهان و خوانده دعوا پاسخ دهند .

 

 

 

سوالات متداول

1- عدم اهلیت اصحاب دعوا به چه معناست ؟

2- اهلیت داشتن اصحاب دعوا شامل چه مواردی است ؟

3- تا چه زمانی می توان به عدم اهلیت خواهان یا خوانده اعتراض کرد ؟

---

نظرات کاربران